فردای اقتصاد: به گفته چندین مقام ارشد آمریکایی، مقامات ارشد نظامی روسیه اخیراً مباحثاتی درباره زمان و چگونگی استفاده مسکو از سلاح هسته‌ای تاکتیکی در اوکراین داشته‌اند که به تشدید نگرانی در واشنگتن و پایتخت‌های متحدانش منجر شده‌است.
اطلاعات مربوط به این گفتگوها در اواسط اکتبر در داخل دولت ایالات متحده منتشر شد.
مقامات ایالات متحده، سناریوهایی را که رهبران نظامی روسیه برای استفاده از سلاح هسته‌ای در نظر گرفتند، تشریح نکردند. با این حال، ویلیام برنز، رییس سازمان سیا، پیشتر گفته بود که «ناامیدی بالقوه» ولادیمیر پوتین برای کسب پیروزی در اوکراین و شکست در جنگ، می‌تواند روسیه را به استفاده از آن سوق دهد.
جان کربی، یکی از مقامات شورای امنیت ملی، از اظهار نظر در مورد «جزئیات این گزارش» خودداری کرد.
کربی در همین‌باره گفت: «برای ما کامل واضح بود که اظهارات مقامات روسیه در مورد استفاده بالقوه از تسلیحات هسته‌ای، عمیقاً نگران‌کننده است و ما آن را جدی می‌گیریم.» او اضافه کرد:«ما به بهترین شکل ممکن بر این موضوع نظارت می‌کنیم و هیچ نشانه‌ای مبنی بر آماده‌سازی روسیه برای چنین اقدامی نمی بینیم.»
پنتاگون، وزارت دفاع آمریکا، تخمین می‌زند که روسیه دارای زرادخانه‌ای بالغ بر ۲ هزار سلاح هسته‌ای تاکتیکی است که برای استفاده در میدان‌های نبرد برای غلبه بر نیروهای متعارف طراحی شده‌اند. هیچ سلاح هسته‌ای تاکتیکی تاکنون در جنگ مورد استفاده قرار نگرفته است، اما می توان آن را به هر طریقی، از جمله با موشک یا گلوله توپخانه، مستقر کرد.
سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی بازده کمتری دارند و در بردهای کوتاه‌تری نسبت به کلاهک‌های حمل شده روی موشک‌های بالستیک قاره‌پیما استفاده می‌شوند.
کارشناسان نظامی می‌گویند استفاده از یک سلاح هسته‌ای - برای اولین بار در بیش از ۷۵ سال - شکل جنگ را به طور اساسی تغییر می‌دهد. اگرچه تخریب ناشی از آن به عوامل بسیاری از جمله اندازه سلاح و باد بستگی دارد، اما حتی یک انفجار هسته‌ای کوچک می‌تواند باعث مرگ هزاران نفر شود و بخش‌هایی از اوکراین را غیرقابل سکونت کند.
پوتین انحصاراً اختیار استفاده از سلاح‌های تاکتیکی را دارد و می‌تواند بدون توجه به دیدگاه ژنرال‌هایش تصمیم به استقرار آن خواهد گرفت.
اطلاعات جدید زمانی ظاهر شد که مسکو این موضوع را مطرح کرد که اوکراین در حال برنامه‌ریزی برای استفاده از بمب به اصطلاح کثیف است، بمبی که حاوی یک ماده منفجره معمولی با مواد رادیواکتیو است. این خبر در بحبوحه، تماس‌های فراوان بین ایالات‌متحده و دیگر مقامات غربی و همتایان روسی آنها، از جمله دو تماس بین لوید آستین ، وزیر دفاع ایالات‌متحده و سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه منتشر شود.
در حالی که خطر تصاعد بحران به طرز نگران کننده‌ای افزایش یافته‌است، مقامات دولت بایدن و متحدان ایالات متحده می‌گویند که تماس‌های تلفنی بین همتایان غربی و روسیه در اواخر ماه گذشته به کاهش بخشی از تنش‌های هسته ای کمک کرد. به گفته برخی از مقامات، سخنرانی پوتین در پنجشنبه گذشته که در آن وی تدارک مسکو برای استفاده از سلاح هسته‌ای در اوکراین را رد کرد، سطح تنش را بیشتر کاهش داد.
پوتین در آن سخنرانی گفت: «ما نیازی به این کار نمی بینیم. این اقدام هیچ فایده‌ای ندارد، نه سیاسی و نه نظامی.»
از زمانی که روسیه در فوریه گذشته به اوکراین حمله کرد و تلفات قابل توجهی متحمل شد، شخص پوتین این نگرانی را ایجاد کرده که ممکن است به سلاح هسته‌ای متوسل شود.
یک مقام اروپایی در همین‌باره گفت که این سخنرانی در میان متحدان بروکسل در ادامه الگوی رفتاری همیشگی پوتین است که ابتدا تنش‌ها را شعله‌ور می‌کند، منتظر واکنش غرب و افکار عمومی می‌ماند و سپس گام‌هایی برای آرام کردن اوضاع بر می‌دارد.
روسیه هفته گذشته مانور نظامی سالانه‌ای را برای آزمایش موشک‌هایی با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای انجام داد. آستین، وزیر دفاع آمریکا در همین‌باره گفت که مقامات آمریکایی معتقد نیستند که این مانورها «نوعی فعالیت پوششی» برای استفاده از یک سلاح هسته‌ای تاکتیکی علیه اوکراین است.
در واشنگتن اما مقامات دولت می‌گویند که آنها هنوز فکر نمی‌کنند که پوتین برنامه‌هایی برای استفاده از یک سلاح هسته‌ای تاکتیکی یا حتی یک بمب کثیف داشته باشد.
آستین پنجشنبه گذشته به خبرنگاران در پنتاگون گفت: «ما سندی ندیده‌ایم که نشان دهد پوتین تصمیمی برای استفاده از بمب کثیف گرفته باشد. او گفت که حتی صحبت در مورد استفاده از سلاح های هسته ای "خطرناک" است.»
با این حال او اضافه کرد که دولت آمریکا «مطمئناً نگران تشدید تنش» است، همانطور که از زمان شروع جنگ بوده‌است.
وزیر دفاع ایالات‌متحده افزود: «اگر این اتفاق رخ دهد، نخستین باری خواهد بود که از یک سلاح هسته‌ای در بیش از ۷۰ سال گذشته استفاده می‌شود. ما از همان ابتدا هشدار داده بودیم که این اقدام احتمالی پاسخ بسیار قابل توجهی از سوی جامعه بین‌المللی در پی خواهد داشت..»
مقامات دولت بایدن از تشریح جزییات این واکنش احتمالی خودداری کرده‌اند، اما جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده اعلام کرده است که هیچ برنامه ای برای تلافی با یک ابزار هسته‌ای آمریکایی ندارد.
لوید آستین بدون توضیح بیشتر در این باره گفت: «من کسی هستم که به رئیسم توصیه می کنم که چه کاری باید انجام دهیم و چگونه باید انجام دهیم، و بنابراین مطمئن خواهم شد که او پاسخ های معتبری دارد که موثر خواهند بود.»
برای پوتین، استفاده از یک سلاح هسته ای تاکتیکی با بازدهی کمتر در اوکراین، عوارض بیشتری نسبت به دستور شلیک یک سلاح استراتژیک، مانند موشک‌های بالستیک بین قاره‌ای، دارد. جابجایی یک سلاح هسته‌ای تاکتیکی صرفاً دستور دادن و فشار دادن کلید نیست.
اقدامات عملی دیگری وجود دارد که فرماندهان روسی آماده انجام آنها هستند، از جمله چگونگی کاهش هرگونه خطر برای پرسنل نظامی روسیه در منطقه انفجار.
پیتر بی. زواک، ژنرال تک ستاره بازنشسته ارتش که از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ وابسته دفاعی آمریکا در مسکو بوده، هفته گذشته در مصاحبه ای گفت: «اگر دستوری از سوی کرملین صادر شود، نمی‌تواند به طور جادویی اتفاق بیفتد.»
از ابتدای جنگ، سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا به دنبال نشانه‌هایی بودند که نشان دهد پوتین در حال انجام اقدامات مقدماتی برای استفاده از سلاح هسته‌ای است، مانند تمرین‌های هسته‌ای اعلام‌نشده یا قرار گرفتن نیروهای استراتژیک در حالت آماده‌باش.
اما مقامات آمریکایی گفتند که سیستم‌های هشدار برای شناسایی چنین مراحلی ناقص هستند و هیچ تضمینی وجود ندارد که مقامات نظامی یا اطلاعاتی بتوانند به کاخ سفید اخطارهای زیادی بدهند. این یکی از دلایلی است که اطلاعات مربوط به گفتگوهای روسیه، با چنین اشتیاقی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
با بحث‌های هسته‌ای در سطح بالا، ارتش روسیه در حال بررسی مواردی است که ممکن است مسکو را به استفاده از یک سلاح تاکتیکی وادار کند و هرگونه بحث و گفتگوی شدید میان رهبران ارشد در مورد استفاده از سلاح هسته‌ای موضوعی است که مقامات آمریکایی عمیقاً نگران آن بوده‌اند - به ویژه اگر ارتش روسیه در جنوب اوکراین شکست بخورد.
تنش ها بر سر استفاده از تسلیحات هسته‌ای از زمان حمله متقابل موفق اوکراین در اوایل سپتامبر به طور پیوسته افزایش یافته‌است.
از آن زمان، پوتین گام‌هایی برای تشدید درگیری برداشته‌است. او فرمان بسیج نیروهای ذخیره ارتش را صادر کرد ، بخش‌هایی از سرزمین اوکراین را به خاک روسیه الحاق کرد، مشارکت مستقیم‌تری در برنامه‌ریزی جنگ داشته و کمپینی برای حمله و تخریب شبکه برق اوکراین با موشک‌های کروز و پهپاد را آغاز کرده‌است.
این اقدامات سرنوشت روسیه را تغییر نداده است و نیروهای اوکراینی به پیشروی در جبهه‌های شمال شرق و جنوب ادامه می‌دهند.
با این حال، برخی از این اقدامات مانند آوردن نیروهای بیشتر که بحران را تشدیده کرده‌است، می‌تواند تا اوایل سال آینده تأثیر بیشتری در میدان نبرد داشته باشد.
مقامات مربوط پیش‌بینی می‌کنند که درگیری‌های شدید تا ماه آینده ادامه یابد، اما شرایط آب‌وهوایی مانند سرد شدن هوا در چند هفته آینده می‌تواند باعث وقفه در جنگ در اوایل سال آینده شود.
منبع: نیویورک تایمز