فردای اقتصاد: در دومین برنامه از سلسله نشست‌های «گفت و گوی فردا» با اجرای مرتضی کاظمی، موضوع خسارت دوماهه اختلال اینترنت و فیلترینگ بر فضای کسب و کار با حضور مدیران اتاق بازرگانی، صاحب‌نظران و فعالان کسب و کارهای اینترنتی بررسی شد.
حسین سلاح ورزی نایب رئیس اتاق بازرگانی در این نشست گفت: بر اثر اختلالات اینترنتی و فیلترینگ هم نظام تولید آسیب دیده و هم بخش کسب و کارهای فعال در این عرصه آنلاین آسیب دیده‌اند با این حال اثرات تحدید اینترنت بسیار گسترده‌تر از بسته شدن دو پلتفرم و تعطیل شدن تعداد زیادی از کسب و کارهای کوچک است. به گفته سلاح ورزی اثرات غیر مستقیم این اتفاق به‌تدریج خود را نشان خواهد داد.
به گفته سلاح ورزی آمارها نشان می‌دهد بخش عمده کالاهای فروخته شده روی پلتفرمهای فیلترشده کالاهای ایرانی بوده و این یعنی فیلترینگ به اقتصاد تولیدات داخل نیز ضربه وارد آورده است.
نیما نامداری عضو هیات مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران با اشاره به خسارت روزانه دو هزارمیلیارد تومانی بابت این وضعیت اشاره کرد و افشین کلاهی رئیس کمیسیون اقتصاد دیجیتال اتاق بازرگانی نیز گفت: فیلترینگ اینستاگرام به معنای نابودی چندین میلیون شغل و بستن چند هزار شاپینگ سنتر است.
به گفته افشین کلاهی خسارت‌های اختلالات اینترنتی و فیلترینگ زوایای گسترده‌تری مانند هزینه مارکتینگ کسب و کارها هم می‌شود که هنوز در برآورد خسارت‌ها محاسبه نشده است.
ندا برادران مدیرعامل فیدیبو نیز در این نشست گفت که در راستای بحرانی که می‌توانست برای یک کسب و کار در فضای اینترنت ایجاد شود تقریبا هر نوع اتفاقی در فضای اینترنت افتاده است. برادران به محدود کردن سرویسهای گوگل به دلیل صرفا اخطار گوگل به یک اپلیکیشن ایرانی (روبیکا) انتقاد کرد و گفت مشابه چنین اتفاقی برای بسیاری از اپلیکیشن‌های ایرانی در فروشگاه گوگل افتاده و با رفع اشکال، اخطار هم رفع شده اما هیچ گاه کل سرویسهای گوگل به خاطر یک اپلیکیشن بسته نشده بود.
شهرام شریف دبیر بخش فناوری فردای اقتصاد نیز گفت که سیاستگذاران توسعه اقتصاد دیجیتال را به رونق پیام‌رسان‌ها و اپلیکیشن‌های بومی خلاصه کرده‌اند در حالی که مردم به اجبار از این برنامه‌ها استفاده نمی‌کنند.
مونا رجبعلیان یک فعال کسب و کار خرد در اینستاگرام و مهدی واعظی تحلیل‌گر فردای اقتصاد نیز از دیگر میهمانان این نشست بودند.
خسارت فیلترینگ به کسب‌وکارها
با گذشت نزدیک به ۵۰ روز از اختلالات شدید اینترنتی و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی پرکاربر ابعاد تازه‌ای از تاثیرات اقتصادی این تصمیم در حال آشکار شدن است. گزارش‌ها حاکی است فقط در یک ماه ۸۰ هزارمیلیارد تومان خسارت به کسب و کارها وارد شده است.
هشدارهای پی در پی صاحبان کسب و کارها، نهادهای صنفی و نمایندگان تشکل‌های مختلف اتاق بازرگانی تاکنون تاثیری نداشته و در مقابل دولت به ارائه چند بسته حمایتی تبلیغاتی یا تشویق به حضور در پلتفرمهای بومی بسنده کرده است.
بهادری جهرمی سخنگوی دولت در تازه‌ترین اظهار نظر در این باره گفته است که اینترنت قطع نیست و فقط دو پلتفرم اینستاگرام و واتس‌اپ فیلتر شده‌اند. با این حال همین دو پلتفرم به گواه آمارهای پیشین خود وزارت ارتباطات نزدیک به ۷۰ درصد پهنای باند اینترنت کشور را تشکیل داده و پرکاربرترین پلتفرمهای اینترنتی بوده‌اند. همچنین آمارهای یک موسسه پژوهشی نشان می‌دهد زنان بخش عمده کسب و کارهای فعال روی اینستاگرام را تشکیل می‌داده‌اند. و از این بابت متضرر اصلی فیلترینگ را می‌توان زنان دانست.
چشم‌انداز تیره بازگشت به گذشته
اظهارنظرهای مقامات جدید نشان دهنده آن است که تصمیمی برای بازگشایی این پلتفرم‌ها وجود ندارد در حالی دایره محدودیت‌ها در طی روزهای اخیر تنگ‌تر نیز شده است. به فاصله چند ساعت بعد از اخطار گوگل به اپلیکیشن روبیکا تقریبا اغلب سرویسهای گوگل در ایران از جمله فروشگاه اپلیکیشن گوگل مسدود شدند و به رغم آنکه با رفع اشکال روبیکا این اپلیکیشن دوباره به فروشگاه اپلیکیشن گوگل بازگشته اما سرویسهای فیلترشده گوگل هنوز بازگشایی نشده‌اند.
برخی از سرویسهای گوگل مثل پوش نوتیفیکشن، دیسکاور، گوگل مپ و سرویس ترجمه جزو سرویس‌هایی بوده‌اند که کسب و کارهای اقتصادی به خصوص در حوزه کسب و کارهای فناوری به شکل وسیع از آنها استفاده می‌کردند.
دولت هفته گذشته از چند بسته حمایتی برای کسب و کارهای اینترنتی آسیب دیده از فیلترینگ و اختلالات اینترنتی رونمایی کرد. این بسته‌ها شامل اعطای تیک آبی به کسب‌وکارها و یا اجبار به پلتفرم‌ها برای افزایش فالوور آنها و همچنین ارائه بسته‌های تبلیغاتی رایگان است. برخی کارشناسان این سیاست را عمدتا حمایت از اپلیکیشن‌های بومی و صدا و سیما ارزیابی کرده‌اند. یکی از این بسته‌ها حتی مورد تردید شورای رقابت نیز قرار گرفته است.
کارشناسان معتقدند اجبار به حضور در پلتفرمهای بومی حتی به فرض حمایت از کسب و کارها برای حضور در این پلتفرم‌ها بی‌نتیجه است چراکه ابتدا کاربران باید از این پلتفرم‌ها استفاده کنند تا کسب و کارها هم به ارائه خدمات و کالا روی آنها تشویق شوند.
به نظر می‌رسد چشم‌انداز اقتصاددیجیتال ایران با مجموعه اتفاقات رخ داده در این عرصه چندان روشن نیست. محروم‌سازی فضای کسب و کار از پلتفرمهای پرکاربر بدون ارائه جایگزینی مناسب به رکود گسترده در این فضا دامن می‌زند در حالیکه اقتصاددیجیتال حتی در شرایط کرونا و شرایط سخت اقتصادی مسیر درآمدی و رونقی برای بخش بزرگی از فضای کسب و کار ایران بوده است.