فردای اقتصاد: تورم تولیدکننده در بخش خدمات رکوردهای تازه‌ای در فصل تابستان به جا گذاشته است. شاخص قیمت تولیدکننده که سطح قیمت محصولات ارائه‌شده توسط تولیدکنندگان داخلی را دنبال می‌کند، به صورت فصلی از سوی مرکز آمار انتشار عمومی می‌یابد. اطلاعات تمام بخش‌های تولیدی هنوز منتشر نشده اما گزارش بخش خدمات ارائه شده است. همان‌طور که نمودار زیر نشان می‌دهد، تورم نقطه‌ای خدمات (نسبت به فصل مشابه سال قبل) بر اساس شاخص تولیدکننده از ۵۰ درصد هم در تابستان عبور کرده و به ۵۶.۱ درصد رسیده است. این نرخ بالا از ابتدای دهه ۹۰ یک رکورد حساب می‌شود.
شاخص قیمت تولیدکننده چیست؟
به تعریف مرکز آمار ایران، قیمت تولیدکننده مبلغی است که تولیدکننده در ازای یک واحد کالا یا خدمات خود از خریدار دریافت می‌کند؛ در واقع این مبلغ برابر است با قیمت پایه به علاوه هر نوع مالیات غیرقابل کسر بر محصول که تولیدکننده باید پرداخت کند منهای یارانه‌ای که تولیدکننده بر محصول خود دریافت می‌کند. پس به نوعی شاخص قیمت تولیدکننده می‌خواهد اصطلاحاً قیمت در کارخانه را بسنجد. مالیات بر ارزش افزوده و همچنین سود ناخالص عمده فروشی یا خرده‌فروشی عرضه‌کنندگان و هزینه‌های بیمه و حمل و نقل که به طور مجزا فاکتور شده، در قیمت تولیدکننده نقشی ندارد.
سه تفاوت مهم شاخص مصرف‌کننده و شاخص تولیدکننده
دو شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI یا Consumer Price Index) و شاخص قیمت تولیدکننده (PPI یا Producer Price Index) حداقل دو تفاوت بنیادی با هم دارند. با توجه به تعریفی که در بالا از شاخص قیمت تولیدکننده داده شد و این موضوع که شاخص مصرف‌کننده به سبد مصرفی خانوارها نگاه می‌کند، یک تفاوت مهم آن‌ها این است که شاخص قیمت مصرف‌کننده قیمت کالاهای وارداتی را هم دربرمی‌گیرد، چرا که برای سنجش هزینه‌های مصرفی افراد طراحی شده است. اما شاخص قیمت تولیدکننده برای این طراحی شده که به کمک آن تولید داخلی را بتوان حقیقی کرد (اثر تورم را از آن بیرون کشید) و فقط تولید داخل را شامل می‌شود. به همین خاطر هم است که یک کاربرد مهم شاخص قیمت تولیدکننده در تعدیل ارقام جاری تولید ناخالص داخلی و تبدیل آن‌ها به مقادیر حقیقی است.
بنابراین یک تفاوت مهم دیگر این دو شاخص به وزن بخش‌های مختلف برای محاسبه شاخص کل مربوط است؛ در حالی که برای شاخص قیمت مصرف‌کننده، سبد مصرف‌کنندگان مهم است، در محاسبه شاخص قیمت تولیدکننده، سهم بخش‌ها در تولید ناخالص داخلی اهمیت اصلی را دارد.
تفاوت سوم این است که قیمت مصرف‌کننده خود به خود شامل اثرات مالیات بر ارزش افزوده و هزینه‌های توزیع و فروش می‌شود اما این موارد در شاخص قیمت تولیدکننده اثری ندارند.
تورم ۱۱۷ درصدی در بخش خدمات جا و غذا
نمودار زیر نشان می‌دهد تورم ۵۶ درصدی خدمات به صورت جزئی‌تر شامل چه تورم‌هایی در فعالیت‌های خدماتی مختلف می‌شود. کمترین تورم سالانه در بخش اطلاعات و ارتباطات رخ داده و در طرف دیگر رقم بالا و عجیب ۱۱۷ درصدی نمایان‌گر تورم فعالیت‌های خدماتی مربوط به تأمین جا و غذاست. فعالیت‌های مربوط به تعمیر وسایل نقلیه موتوری و موتورسیکلت در رده دوم تورم‌های خدمات قرار دارند، به طوری که بنا بر اعلام مرکز آمار، قیمت ارائه خدمات در این مشاغل ۷۵ درصد بیشتر از تابستان قبلی بوده است.
تورم بالای تولیدکننده در بخش تأمین جا و غذا همراه بوده با تورم بالای مصرف‌کننده در بخش خوراکی‌ها در تابستان و همچنین تورم بالای اجاره‌بها و قیمت مسکن. این بخش که از طرفی خدماتی مثل هتلداری را شامل می‌شود و از طرف دیگر، انواع رستوران‌ها را در بر می‌گیرد، دچار افزایش قیمت زیادی در بخش نهاده‌ها شد. برای مثال، یک رستوران که مواد اولیه‌اش جزو خوراکی‌ها به شمار می‌رود، بعد از حذف ارز ۴۲۰۰ هزینه‌ی اولیه بسیاری بیشتری پیدا کرده است. هم‌زمان به نظر می‌رسد صاحبان کسب‌وکارهای خدماتی در بسیاری از بخش‌ها حاشیه سود درصدی نسبتاً ثابتی را در قیمت‌گذاری‌هایشان در نظر می‌گیرند؛ برای مثال دستمزد یک تعمیرکار معمولاً متناسب با هزینه قطعاتی است که در تعمیر خودرو استفاده می‌کند. در بخش رستوران‌ها هم به نظر می‌رسد چنین رویکردی وجود دارد. پس می‌توان حدس زد افزایش هزینه‌های اولیه خوراکی باعث شده هزینه خدمات تأمین غذا با سرعت بیشتری افزایش پیدا کند. تورم ۱۱۷ درصدی خدمات جا و غذا در حالی است که تورم سالانه خوراکی‌ها طبق شاخص مصرف‌کننده حدود ۸۰ درصد بوده است.