فردای اقتصاد: بانک مرکزی هفته گذشته از ابزار جدید برای پوشش ریسک در برابر نوسانات قیمت ارز خبر داد. نام این ابزار جدید اوراق ارزی (دلار) بانک مرکزی است. در واقع بانک مرکزی قرار است برگه‌های اوراقی را منتشر کند که خرید آن‌ها به منزله خرید دلار است.

در همین رابطه بخوانید: چگونه با کارت ملی دلار سهمیه ای بخریم

نرخ دلار مبنا در اوراق ارزی بانک مرکزی

قیمت دلاری که مبنای محاسبه برای خرید و تسویه اوراق قرار می‌گیرد، نرخ پایانی روز قبل «دلار توافقی» است.

قیمت «دلار توافقی» در سایت بازار متشکل ارز ایران به آدرس ice.ir به صورت لحظه‌ای قابل مشاهده است. بازار توافقی به عنوان بازار رسمی اسکناس ارز در کشور معرفی می‌شود که در آن صرافی‌ها ارز اسکناس صادرکنندگان را به نرخی توافقی از آن‌ها می‌خرند. بنابراین، نحوه کشف نرخ در این بازار بر مبنای عرضه و تقاضا میان صرافان و صادرکنندگان است.

سهمیه خرید اوراق ارزی چقدر است؟

هر شخص می‌تواند حداقل به میزان معادل ۱۰۰۰ دلار و حداکثر ۴۰۰۰ دلار اوراق ارزی بخرد.

با توجه به آنکه پیش از این سهمیه خرید دلار با کارت ملی ۲۰۰۰ دلار بود، می‌توان گفت اکنون سهمیه خرید ارز برای هر فرد به ۶۰۰۰ دلار افزایش یافته و به عبارتی سه برابر شده است.

اوراق دلار بانک مرکزی به زبان ساده

تصور کنید که شما قصد خرید دلار دارید. در این صورت ۳ گزینه پیش رو دارید:

۱- با استفاده از کارت ملی از صرافی‌ها به نرخ دلار توافقی بخرید. این روش قانونی است اما تنها امکان خرید معادل ۲ هزار یورو با کارت ملی وجود دارد.

۲- ارز خود را از بازار آزاد و دلالان تهیه کنید. این روش طبق قانون «مبارزه با قاچاق کالا و ارز» قاچاق و غیرقانونی محسوب می‌شود.

۳- اوراق ارزی بانک مرکزی را بخرید. این روش تقریبا تفاوتی با خرید دلار با کارت ملی ندارد و در عین حال سهمیه بیشتری را پوشش می‌دهد. این اوراق معاف از مالیات هم هست.

اوراق دلاری را چگونه بخریم؟

فرض کنید تصمیم دارید معادل هزار دلار اوراق ارزی بخرید.

به یکی از شعب ارزی بانک ملی مراجعه می‌کنید. نرخی که با آن به شما ارز می‌فروشند، نرخ پایانی روز قبل «دلار توافقی» است. در زمان تنظیم این گزارش قیمت پایانی دلار توافقی در روز گذشته (پنجشنبه ۲۶ آبان) ۳۳ هزار و ۲۳۳ تومان است. بنابراین، شما باید برای خرید ۱۰۰۰ دلار اوراق، ۳۳ میلیون و ۲۳۳ هزار تومان بپردازید.

با توجه به آنکه هر برگه اوراق معادل ریالی ۱۰۰ دلار است، بانک ملی ۱۰ برگه اوراق به نام شما صادر می‌کند.

سه ماهه بودن سررسید اوراق ارزی به چه معناست؟

سررسید این اوراق ۳ ماهه است. یعنی بانک مرکزی مکلف است در تاریخ ۲۵ بهمن ۱۴۰۱ اوراق تمام خریداران را تسویه کند. به این معنا که اوراق را از آن‌ها به نرخ دلار توافقی روز ماقبل (۲۴ بهمن) خواهد خرید.

تصور کنید قیمت دلار توافقی در زمان سررسید ۳۵ هزار تومان باشد. در این صورت بانک مرکزی معادل هزار دلار اوراقی که خریده بودید را از شما می‌خرد و به شما ۳۵ میلیون تومان می‌پردازد.

بنابراین، با توجه به رشد فرضی قیمت دلار تا آن تاریخ، در این مثال شما حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان سود کرده‌اید.

امکان فروش زودتر از موعد اوراق

اما سررسید سه ماهه به این معنا نیست لزوما برای فروش اوراق به بانک مرکزی و دریافت پول خود باید سه ماه صبر کنید. چراکه بانک مرکزی امکان بازخرید پیش از سررسید را نیز برای این اوراق فراهم کرده است.

بنابراین، شما هر زمان که تصمیم به فروش اوراق بگیرید، می‌تونید اوراق ارزی را با نرخ دلار توافقی روز قبل به بانک مرکزی بفروشید و معادل ریالی آن را دریافت کنید.

در زمان سررسید چه باید کرد؟ امکان دریافت اسکناس دلار وجود دارد؟

اما به طور کلی در زمان سررسید دارندگان اوراق دو انتخاب دارند:

۱- مبلغی را به عنوان حق‌الوکاله به بانک مرکزی بپردازند و دلارهای خریداری شده را به صورت فیزیکی دریافت کنند.

بانک مرکزی حق‌الوکاله را ۷ درصد مبلغ ریالی اوراق در زمان سررسید عنوان کرده است.

مثلا در مثالی که بالاتر زدیم، برای دریافت اسکناس دلار، باید ۷ درصد ۳۵ میلیون تومان یعنی ۲ میلیون و ۴۵۰ هزار تومان به بانک مرکزی بپردازید تا این بانک به وکالت از شما اسکناس دلار تهیه کند و به شما تحویل دهد.

۲- اوراق را به صورت ریالی تسویه کنید. در این صورت حق‌الوکاله‌ای از شما دریافت نمی‌شود.

در مثال فوق، بانک عامل در ازای بازخرید اوراق، ۳۵ میلیون تومان به حساب ریالی شما واریز خواهد کرد.

حق‌الوکاله ۷ درصد به چه معناست؟

در حال حاضر قیمت دلار توافقی ۳۳۲۳۳ تومان و قیمت دلار در بازار آزاد ۳۵۴۰۰ تومان است. پرداخت ۷ درصد حق‌الوکاله معادل آن است که شما هر دلار را به نرخ ۳۵۵۹۹ تومان خریده‌اید، یعنی حتی کمی گران‌تر از بازار آزاد.

اما باید در نظر داشته باشید «حق‌الوکاله» به نوعی همان کارمزدی است که بانک مرکزی برای تهیه اسکناس دلار دریافت می‌کند.

از نگاه دیگر می‌توان این گونه گفت که این هزینه پوشش ریسک قاچاق است. یعنی شما به جای آنکه از بازار آزاد دلار به نرخ آزاد (گران‌تر از توافقی) بخرید که اولا قاچاق محسوب می‌شود و دوما ریسک خرید دلار تقلبی را نیز به همراه دارد، این وظیفه را به بانک مرکزی محول کرده‌اید. گویی بانک مرکزی با دریافت ۷ درصد کارمزد اسکناس دلار پیدا می‌کند و به شما تحویل می‌دهد.

مزایا و مخاطرات خرید اوراق دلار بانک مرکزی

کارشناسان تولد این ابزار جدید خرید دلار را اتفاقی مثبت ارزیابی می‌کنند. چراکه مسیرهای خرید ارز را که طی سال‌های اخیر به شدت محدود شده بود، توسعه می‌دهد. همچنین می‌تواند پاسخگوی بخشی از تقاضای موجود در جامعه باشد که برای حفظ ارزش پول خود مقابل تورم افسارگسیخته به سوی بازارهایی همچون ارز، طلا و مسکن می‌روند و موجب اتفاقات ناگواری همچون افزایش غیرمنطقی قیمت املاک می‌شوند.

با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که اوراق ارزی بانک مرکزی درمان درد بازار ارز نخواهد بود. ریشه رکوردشکنی‌های مداوم قیمت دلار را باید در رشد انتظارات تورمی ناشی از مسائلی همچون تحریم‌ها و کاهش درآمدهای ارزی یا خروج سرمایه از کشور جست‌وجو کرد.

بنابراین، اگرچه ایجاد این ابزار جدید اتفاقی مثبت تلقی می‌شود، اما نباید تصور کرد که می‌تواند موجب افت پایدار قیمت دلار شود.

در سوی دیگر، خریداران اوراق ارزی ریسک اعمال سلیقه سیاست‌گذار یا کنترل دستوری قیمت ارز را نیز می‌پذیرند.