فردای اقتصاد: بررسی مسیر ترافیک اینترنت یکی از سرویس‌دهندگان اوکراینی در شهر کرسون نشانگر آن است که ترافیک اینترنت این شهر از اوایل ماه ژوئن و برخلاف گذشته از مسیر روسیه عبور می‌کند. در ماه می میلادی برای اولین بار این اتفاق به صورت مقطعی رخ داد اما از ماه ژوئن، کاملا از این مسیر جدیدی که از روسیه می‌گذرد، عبور پیدا می‌کند.

چند هفته پس از تسلط ارتش روسیه بر شهر بندری کرسون در جنوب اوکراین، سربازان روسی دفاتر ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت محلی را تحت تسلط خود قرار دادند و به آنها دستور دادند که کنترل شبکه‌های خود را به آنها تسلیم کنند.

ماکسیم اسملیانتز، صاحب یک شرکت اینترنتی است که در کرسون فعالیت می‌کند و در حال حاضر در کیف مستقر است، گفت: «روس‌ها به سراغ آنها آمدند و گفتند این کار را انجام دهید. آنها این اقدام را گام به گام برای سایر شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت دیگر هم انجام دادند.»

به گفته مقامات دولتی اوکراین، مقامات روسی در اقدام بعدی داده‌های تلفن همراه و اینترنت کرسون را منحرف کردند و به سوی شبکه‌ها و دستگاه‌های ارتباطی روسی هدایت کردند. روس‌ها به این طریق دسترسی مردمان این شهر را به فیس بوک، اینستاگرام، توییتر و همچنین وبسایت‌های خبری اوکراین و سایر منابع اطلاعاتی مستقل مسدود کرده‌اند. در گام بعدی شبکه‌های تلفن همراه اوکراین را قطع کردند و ساکنان کرسون را مجبور کردند به جای سرویس‌دهندگان پیشین از ارائه‌دهندگان خدمات تلفن همراه روسی استفاده کنند.

قطع اینترنت در مناطق مختلف اوکراین

این تنها شهر کرسون نیست که مورد گزند روس‌ها قرار گرفته است و شاهد این رویکرد در سایر بخش‌های تحت اشغال روسیه هم اجرا شده است. بعد از اینکه پنج ماه تاز شروع جنگ گذشت، روسیه بخش‌های وسیعی از شرق و جنوب اوکراین را به کنترل خود درآورد. روسیه شهرها و روستاهای اوکراین را به واسطه بمباران با خاک یکسان کرده است.

به گفته شاهدانی که با نیویورک تایمز و گروه‌های مدافع حقوق بشر مصاحبه کردند، ذخایر دارو و غذا رو به پایان است. اوکراینی‌ها در این مناطق تنها به تلویزیون و رادیو دولتی روسیه دسترسی دارند. روسیه برای محدودتر کردن مناطق تحت کنترل خود در اوکراین، اشغال فضای سایبری را هم کلید زده است. این مهم باعث شده تا راه ارتباطی اوکراینی‌ها در شهرهای تحت کنترل روسیه همچون خرسون، ملیتوپل و ماریوپل از بقیه اوکراین جدا شود و دسترسی به اخبار مربوط به جنگ و ارتباط با عزیزانشان را از دست بدهند. حتی در برخی مناطق اشغالی، اینترنت و شبکه های تلفن همراه به طور کامل قطع شود.

منحرف‌سازی مسیر عبوری و سانسور اینترنت اوکراین به دست روسیه در سایر نقاط دنیا کم سابقه است. حتی پس از اینکه دولت کمونیستی چین کنترل خود را بر هنگ کنگ در سال ۲۰۱۹ بیشتر کرد، اینترنت در این شهر همانند سایر نقاط چین تحت کنترل و سانسور قرار نگرفت!

اما مردم در این مناطق از بیکار ننشستند و تاکتیک‌هایی را برای دور زدن اقدامات روسیه به کار گرفته‌اند. از جمله این راه‌کارها می‌توان به استفاده از ابزارهای دور زدن آی پی  اشاره کرد که باعث می‌شود مکان جغرافیایی و هویت کاربران برای نظاره‌گر خارجی پنهان باقی بماند.

این کار روسیه در اوکراین مسبوق به سابقه است. در سال ۲۰۱۴، پس از اینکه روسیه شبه جزیره استراتژیک کریمه در جنوب اوکراین را به تصرف خود درآورد، یک شرکت مخابراتی دولتی را به همراه یک شرکت ساخت کابل‌های زیردریایی و زیرساخت‌های دیگری را در سراسر تنگه کرچ ساخت تا ترافیک اینترنت این شبه جزیره را به روسیه هدایت کند.

به گفته محققان، داده‌های اینترنت اوکراینی‌ها اکنون از طریق کریمه و کابل‌های روسی به سمت جنوب هدایت می‌شود. در ۳۰ام ماه می، ترافیک شبکه های اینترنتی مستقر در کرسون مانند Skynet و Status Telecom ناگهان خاموش شد. به گفته دوج مادوری، مدیر اینترنت در شرکت کنتیک که عملکرد اینترنت را سنجش می‌کند، طی چند روز آینده، اتصالات اینترنتی مردم وصل شده اند، اما مسیر عبوری آنها از یک شرکت مخابراتی دولتی روسی در کریمه به نام Miranda Media میگذرد.

طبق اظهارات میخائیلو کونونیخین، رئیس فناوری اطلاعات و مدیر ارائه دهنده سرویس اینترنتی که حدود ۱۰هزار مشتری در منطقه ملیتوپل داشت، نیروهای روسی زیرساخت‌هایی را که اینترنت در مناطق اشغالی را به سایر بخش‌های اوکراین و اینترنت جهانی مرتبط می‌کرد را نابود کرد. وی در ادامه افزود که نیروهای روسی تجهیزات ارائه‌دهندگان اینترنت اوکراینی می‌دزدند تا از آنها برای تقویت کیفیت و اتصالات اینترنت به کریمه را با کابل‌های فیبر نوری بهبود دهند.

طبق اعلام مقامات دولتی اوکراین، در برخی از مناطق تحت اشغال روسیه سانسور حتی بدتر از داخل روسیه است. اپراتورهای اینترنتی هم به این نکته اشاره می‌کنند که در مناطقی مانند کرسون و دونتسک، گوگل، یوتیوب و اپلیکیشن پیامرسان Viber مسدود شده‌است.

آلپ توکر، مدیر NetBlocks، یکی از معتبرترین سرویس‌های پایش و نظارت بر اینترنت مستقر در لندن در این رابطه گفت: «ما شاهد اشغال اینترنت اوکراین هستیم.»

کنستانتین ریژنکو، روزنامه‌نگار اوکراینی در کرسون، گفته است که بسیاری از وب سایت‌ها و خدمات بانکی آنلاین اوکراین و همچنین خدمات رسانه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و اینستاگرام غیر قابل دسترسی هستند. وی همچنین افزود که VPN ها برای مردم برای برقراری ارتباط و در تماس ماندن ضروری شده اند.

آقای ریژنکو در گفت که روسیه از اوکراینی‌ها در این مناطق می‌خواهد گذرنامه‌شان را  برای خرید سیم کارت با شماره تلفن روسی نشان دهند. این امر باعث می‌شود که نیروهای روسی راحت‌تر از طریق دستگاه‌های تلفن همراه، اطلاعات شخصی کاربران اعم از موقعیت مکانی و تاریخچه فعالیت آنها در اینترنت را در نظر داشته باشند.

وضعیت شرح داده شده به قدری وخیم و تاریک است که صاحبان برخی از سرویس دهندگان اینترنت بجای اینکه شرکت خود را در اختیار روس‌ها قرار دهند، اقدام به تخریب شبکه‌های خود می‌کنند.  

با این وجود می‌دانیم که در جنگ‌های مدرن، بستر اینترنت به خودی خود میدان جنگی تمام عیار و مجزا محسوب می‌شود. با این وجود اوکراین از زمانی که جنگ آغاز شده است، از شبکه‌های اجتماعی برای به اشتراک‌گذاری آخرین اخبار جنگ و جنایات روسیه در خاک این کشور استفاده موثر می‌کند.

طبق برآوردهای دولت اوکراین، تا ماه ژوئن حدود ۱۵ درصد از زیرساخت‌های اینترنت و ۱۱ درصد ایستگاه‌های مخابراتی اوکراین در سراسر کشور تخریب شده است یا به دلیل اختلالات گستره شبکه توزیع برق کار نمی‌کنند. با این همه، در بسیاری از مناطق اوکراین، اینترنت و خدمات تلفن اینترنت به قوت خود باقی مانده است. حتی مشاهدات حاکی از آن است که تلگرام در بسیاری از مناطق اشغالی هم در دسترس است.

برگ برنده اینترنت ماهواره‌ای

آندری نابوک، یکی از مقامات وزارت تحول دیجیتال اوکراین، که برای بازگرداندن دسترسی به اینترنت در اوکراین تلاش می‌کند، گفت که بیش از ۱۲هزار پایانه اینترنتی Starlink توسط شرکت SpaceX ساخته شده که می‌تواند پوشش اینترنت در اوکراین را تکمیل کند.

در آن دست مناطقی که نیروهای اوکراینی کنترل سرزمین‌های اشغالی را دوباره به دست آورده‌اند، بازگرداندن اینترنت و خدمات تلفن همراه جزو اولین اقدامات بوده است. برای انجام این اقدامات، تکنسین های مخابراتی در نزدیکی خطوط مقدم توسط سربازان اوکراینی در مقابل آتش توپخانه‌ها محافظت می‌شوند.

عدم امکان دسترسی به ابزارهای ارتباطی همچون اینترنت در مقابل مشکلاتی همچون کمبود آب و غذا و برق شاید کم اهمیت به نظر برسد. زمانی که با پناه‌جویان اوکراینی در سایر کشورها صحبت می‌کنیم به این موضوع اشاره می‌کنند که در حال حاضر چیزی که درباره آن صحبت می‌کنیم، زنده ماندن است، نه اینترنت.

مقامات اوکراین نگران هستند بدتر شدن اختلالات هستند زیرا روسیه قول داده است که در اوکراین پیشروی کند. به گفته نابوک، اطلاعات دولتی نشان می‌دهد که روسیه در حال نصب کابل‌های فیبر نوری بیشتری را برای منحرف کردن ترافیک اینترنت اوکراین است.

دولت اوکراین برای کمک به مردم در آن مناطق اشغالی توسط ارتش روسیه برای اتصال به اینترنت، دسترسی رایگان به برخی ابزارهای فیلتر شکن ا را فراهم کرده است. مقامات اوکراینی همچنین برای اینکه بتواند خدمات اینترنتی را در پناهگاه‌ها از جمله مدارس را فراهم کند به دنبال کمک‌های مالی برای خرید و نصب روترها و سایر تجهیزات است.  

چراکه به عقیده مقامات ارشد اوکراین، فرآیندهای آموزشی حتی در پناهگاه های بمب باید ادامه یابد و برای محقق شدن این موضوع این مراکز نیاز به اتصالات اینترنتی زیرزمینی دارند.

منبع: نیویورک تایمز