فردای اقتصاد: بار دیگر بازار انتقاد فعالان بورسی از افزیش نرخ سود بدون ریسک افزایش یافته است. میانگین نرخ بازده تا سررسید اوراق (YTM) در بازار اوراق (اسناد خزانه اسلامی و اوراق گام) از ۲۶ درصد فراتر رفته تا این نرخ به بالاترین سطح از مهر سال ۹۷ صعود کند. این روند افزایشی از اواسط شهریورماه سال جاری شکلی جدی‌تر به خود گرفت و پس از رسیدن به اوج ۱۰ ماهه در روزهای نخست آبان‌ماه حالا با عبور از مرز ۲۶ درصد به قله ۴ ساله صعود کرده است. به گفته کارشناسان انتشار ۱۰ همت اوراق گام جدید در اواسط مهرماه در بازار بدهی در کنار افزایش تخصیص اخزا به پیمانکاران از دلایل اصلی کاهش قیمت اوراق و به تبع آن افزایش نرخ سود در بازار اوراق بدهی شده است.
در بازار اوراق بدهی دولتی اسناد خزانه «اخزا» بیشترین سهم را دارند. از اواخر سال گذشته تا میانه سال، محدود ماندن عرضه اوراق از سوی دولت و همزمان با آن تقاضای دستوری شکل گرفته از سوی صندوق‌های بورسی که فراتر از عرضه بود، باعث نوسان کم‌مقدار نرخ سود اخزاها در حوالی ۲۲ درصد شده بود. در روز پایانی مهرماه اما میانگین نرخ سود موثر اوراق خزانه وارد کانال ۲۳ درصدی شد و به سرعت راه افزایش را در پیش گرفت؛ به طوری که در آبان این نرخ به ۲۵ درصد رسید و حالا یک کانال بالاتر را از آن خود کرده است.
بخش دیگری از این بازار، در اختیار اوراق گام است که البته با سرعت بیشتری در مسیر رشد نرخ بهره گام برمی‌دارد. اوراق گام یا گواهی اعتبار مولد که برای تامین سرمایه در گردش بنگاه‌ها و تامین مالی طی زنجیره تولید یک محصول مورد استفاده قرار می‌گیرند، اوراق کوتاه‌مدت با سررسید کمتر از یکسال و بدون کوپنی هستند که در سال جاری به شدت مورد استقبال بنگاه‌ها قرار گرفته و شرکت‌های متعددی در صنایع مختلف اقدام به انتشار و استفاده از این اوراق کرده‌اند. بر اساس آخرین اظهارات رئیس کل بانک مرکزی، مجموع بانک‌های عامل در زمینه عرضه این اوراق به ۱۷ عدد رسیده است. آمارها نشان می‌دهد در پایان دادوستدهای امروز، میانگین نرخ بهره این اوراق، ۲۶.۶ درصد بوده است.
دلیل افزایش نرخ این اوراق را می‌توان در افزایش انتظارات تورمی و همزمان با آن تداوم ابهام در فضای سرمایه‌گذاری کشور خلاصه کرد. تنگنای نقدینگی و کاهش پرداخت تسهیلات توسط نظام بانکی کشور شرکت‌ها را مجبور کرده تا برای رفع نیازهای کوتاه‌مدت خود، از ابزارهای بازار سرمایه استفاده کنند و در این میان درج نشدن اوراق گام در ترازنامه بانک‌های عامل و قرار گرفت در اقلام زیرخط باعث افزایش تمایل بانک‌ها به انتشار این ابزار تامین مالی شده است. در سمتی دیگر شرایط نه چندان مساعد صندوق‌های بورسی و افزایش آمار ابطال یونیت‌های سرمایه‌گذاری سبب شده تا شاهد عرضه اوراق خزانه از سوی این نهادهای مالی برای تامین نقدینگی مورد نیاز باشیم. اطلاعات تجمیعی از ترکیب پرتفوی صندوق‌های با درآمد ثابت نشان می‌دهد حدود ۱۲ درصد از سرمایه‌گذاری این نهادهای مالی در سهام است که به دلیل شرایط نامناسب بورس و فشار ناشی از ورود به بازی پانزی جنگ نرخ به این نهادهای مالی، در نهایت تنگنایی را برای صندوق‌های بورسی رقم زده است.