فردای اقتصاد: در حالی که تحریم‌های آمریکا تقریبا از سه سال پیش و کمی بعد از خروج ترامپ از برجام تمام فعالیت‌های شرکت‌های نفتی آمریکایی را در ونزوئلا متوقف کرده بود، حالا دولت بایدن به غول نفتی شورون مجوزی برای از سرگیری تولید نفت در این کشور اعطا کرده است. این مجوز بعد از آغاز مجدد مذاکرات دولت ونزوئلا با گروه‌های مخالف و توافقاتی با آنها اعطا شده است. هرچند این مجوز فعلا با محدودیت‌ها و اماواگرهایی همراه است، با این حال می‌توان گفت حالا کاراکاس گامی بلند برای خروج از باشگاه کشورهای نفتی تحریمی (ایران، ونزوئلا و روسیه) برداشته است.
تحلیلگران بر این باورند که رقابت شدید برای فروش نفت در بازار آسیا بین این سه کشور تحریمی انگیزه‌ای برای نیکلاس مادورو، رئیس جمهور ونزوئلا برای از سرگیری مذاکرات و تلاش برای رفع تحریم‌های آمریکا بوده است. در این میان اما این اقدام می‌تواند چالش‌هایی برای ایران به همراه داشته باشد چراکه در ازای این معافیت، آمریکا کاراکاس را از هرگونه همکاری تجاری با ایران و روسیه منع کرده است. ونزوئلا در ماه‌های اخیر یکی از شرکای مهم تجاری ایران در مبادلات نفتی و خرید میعانات گازی ایران بوده است.
شورون اولین شرکت آمریکایی که به ونزوئلا باز می‌گردد
همزمان با از سرگیری گفت‌وگوهای دولت مادورو با جناح‌های سیاسی مخالف دولت در مکزیکوسیتی و توافق برای همکاری بر روی یک برنامه مالی بشردوستانه به ارزش ۳ میلیارد دلار، دولت بایدن بعد از ۳ سال اولین گام مهم برای رفع تحریم‌های دولت نیکلاس مادورو را برداشت.
بر اساس مجوز کلی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، شورون مجوزی شش ماهه دریافت کرده که به این شرکت اجازه تولید نفت یا فرآورده‌های نفتی در ونزوئلا را از سر بگیرد.
این تولیدکننده نفت در آمریکا همچنین مجاز است صادرات نفت خام سبک به کاراکاس را که از سال 2019 متوقف شده بود، آغاز کند. لغو تحریم‌ها پس از آن صورت می‌گیرد که میانجی‌های نروژی از آغاز مجدد گفتگوهای سیاسی بین رئیس جمهور نیکلاس مادورو و مخالفان در آخر هفته جاری خبر دادند. بازگشت ونزوئلا به میز مذاکره شرط کلیدی برای کاهش محدودیت‌ها بر تولید نفت‌خام این کشور وابسته به نفت بود.
فایننشال تایمز بر این باور است که کاهش تحریم‌های نفتی نشان‌دهنده تغییر عمده در مواضع واشنگتن در قبال دولت ونزوئلا است. ایالات متحده پیش از این به دنبال برکناری نیکلاس مادورو بود. در سال 2019، پس از ادعای تقلب کردن مادورو در انتخابات 2018، خوان گوایدو، رهبر مخالفان به عنوان رهبر قانونی این کشور از سوی آمریکا و ۱۰ها متحد دیگر به رسمیت شناخته شد.
تحت تحریم‌های اعمال شده توسط دولت ترامپ در سال 2019 به عنوان بخشی از کمپین فشار حداکثری علیه مادورو، شورون اجازه داشت فقط دارایی‌های خود را در ونزوئلا حفظ کند و اجازه هیچگونه صادرات نفت خام یا توسعه فعالیت خود را نداشت.
وال‌استریت ژورنال در گزارشی در این خصوص مدعی شده که تغییر سیاست ایالات متحده در قبال شورون می‌تواند نشان دهنده گشایشی برای دیگر شرکت‌های نفتی برای از سرگیری فعالیت‌های خود در ونزوئلا بعد از ۳ سال باشد.
مبارزه با پوتین با نفت ونزوئلا؟
به نظر آمریکا در تلاش است که پیش از اعمال تحریم‌های بیشتر علیه نفت روسیه در هفته‌های آینده این اطمینان را به دست آورد که نفت بیشتری از ونزوئلا راهی بازارها خواهد شد. اتحادیه اروپا قرار است واردات نفت خام از روسیه را در 5 دسامبر ممنوع کند و بر نفت این کشور سقف قیمتی بگذارد. اقدامی که می‌تواند به کاهش صادرات نفت مسکو منجر شود. از این رو ایالات متحده به دنبال کاهش بحران انرژی است، بحرانی که باعث تورم و کاهش رشد اقتصادی در سراسر جهان شده است.
تلاش واشنگتن برای به سرانجام رساندن مذاکرات هسته‌ای با ایران هم در این راستا بود. به خصوص اینکه ایران نسبت به ونزوئلا ظرفیت بیشتری برای افزایش عرضه نفت دارد و به یقین به اقتصاد تورم‌زده غرب بیش از ونزوئلا می‌تواند کمک کند. با این حال ظاهرا شکست مذاکرات تهران، واشنگتن را به نرمش بیشتر در قبال مادورو واداشته است.
تولید نفت ونزوئلا چقدر افزایش می‌یابد؟
تایم بر این باور است که این تعلیق تحریم‌ها به معنای افزایش تولید نفت ونزوئلا در کوتاه‌مدت نیست. چراکه مایک ویرث، مدیرعامل شورون در ماه اکتبر گفته بود: ممکن است نگهداری و نوسازی میادین نفتی و تجهیزات ماه‌ها و سال‌ها طول بکشد.یک فرد آگاه نیز در این خصوص به تایم گفته است که شورون می‌تواند تولید نفت خود را در مدت شش ماه تا یک سال به حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز برساند.
وال‌استریت ژورنال هم بر این باور است که در میان مدت تولید نفت ونزوئلا در عصر بازگشت شورون به میادین نفتی این کشور م‌تواند به یک میلیون بشکه در روز افزایش یابد.
تولید نفت ونزوئلا در سال جاری به ۶۷۹ هزار بشکه در روز افزایش یافته است، اما هنوز با تولید بیش از ۳ میلیون بشکه در دهه ۹۰ میلادی فاصله زیادی دارد. تولید نفت به دنبال تحریم‌ها و سوء مدیریت میادین نفتی و پالایشگاه‌ها تحت قوانین سوسیالیستی هوگو چاوز و مادورو طی دهه‌های اخیر کاهش یافت و حتی در سه ماهه سوم ۲۰۲۰ به حدود ۳۵۰ هزار بشکه در روز رسید.
زیان ایران از رفع تحریم‌های ونزوئلا؟
ونزوئلا دارنده بزرگترین ذخایر نفتی جهان است با این حال ذخایر این کشور دارای ویژگی منحصر به فردی است که ونزوئلا را برای تولید و صادرات به دیگر کشورها متکی می‌کند. نفت این کشور بسیار سنگین است و به خودی خود نمی‌توان آن را صادر کرد مگر اینکه با گریدهای سبک‌تری ترکیب شود. سال‌ها ونزوئلا نفت سبک مورد نیاز خود را از آمریکا تامین می‌کرد. اما به دنبال اعمال تحریم‌های ترامپ صادرات نفت سبک آمریکا به این کشور قطع شد و افت تولید و صادرات نفت کاراکاس شدت بیشتری گرفت.
در بیش از یک سال اخیر ایران به کمک ونزوئلا رفت و با صادرات میعانات گازی علاوه بر اینکه خود را شر میعانات گازی اضافه خود خلاص کرد به کاراکاس هم برای افزایش تولید و صادرات نفت کمک کرد. میعانات گازی نوعی نفت فوق سبک است که همراه با گاز استخراج می‌شود. از این رو با تحریم خرید نفت ایران یکی از مشکلات کشور فروش میعانات گازی شد چراکه کاهش تولید میعانات گازی در پی نبود مشتری، مستلزم کاهش تولید گاز است. در شرایطی که ایران به شدت نیازمند گاز است، تلنبار شدن میعانات گازی می‌تواند به بحران بزرگی برای کشور بدل شود.
البته که کاراکاس پولی نداشت که در قبال نفت دریافتی از ایران بپردازد. از این رو دو کشور قرارداد سوآپ نفت امضا کردند. به این معنا که در ازای میعانات گازی صادرشده به ونزوئلا، ایران نفت‌خام سنگین و نفت کوره از این کشور دریافت کرده است.
آنطور که رویترز در گزارشی مدعی است سه کشتی بسیار بزرگ نفت خام (VLCC) که توسط ایران اجاره شده بودند، ماه گذشته با 3.9 میلیون بشکه نفت خام و حدود 2 میلیون بشکه میعانات گازی وارد آب‌های ونزوئلا شدند. این اسناد نشان می دهد که ونزوئلا در ازای آن 1.78 میلیون بشکه نفت خام سنگین و 928 هزار بشکه نفت کوره به ایران تحویل داده است. این یعنی ایران ماه پیش به طور متوسط روزانه حدود ۲۰۰ هزار بشکه به ونزوئلا نفت و میعانات گازی صادر کرده است.
بر اساس این گزارش در مجموع، ونزوئلا در سال جاری بیش از 24 میلیون بشکه نفت از شرکت‌های ایرانی دریافت کرده و 21 میلیون بشکه بر اساس قرارداد سوآپ 2021 تحویل داده است.
حالا یکی از شروط تعلیق تحریم‌های ونزوئلا منع مبادلات کالا و خدمات با ایران است. موضوعی که در صورت وقوع یکی از مراکز عمده دریافت میعانات گازی ایران را مسدود می‌کند.
چرا مادورو به سمت آمریکا برگشت؟
دور قبلی مذاکرات بین مادورو و مخالفان دولت که آخرین جلسه آن اکتبر ۲۰۲۱ برگزار شد، شکست خورد.
آنطور که تایم مدعی است اما در ماه‌های اخیر کاراکاس به از سرگیری مذاکرات علاقمند شده بود. چراکه ونزوئلا به سختی در ماه‌های اخیر می‌توانست نفت خود را در بازار آسیا به خصوص چین که یکی از بازارهای اصلی این کشور برای صادرات نفت بعد از تحریم‌ها بود، بفروشد.
در واقع با حمله پوتین به اوکراین، روسیه بازار نفت اروپا را از دست داد و به جذب مشتری در آسیا پرداخت. به طوریکه صادرات نفت روسیه به آسیا از حدود یک میلیون بشکه در روز پیش از شروع جنگ به بیش از دو میلیون بشکه در روز در هفته‌های اخیر رسیده است. روسیه برای گرفتن این بازارها تخفیف‌های چشم‌گیری به مشتریان آسیایی خود می‌دهد. آنطور که بلومبرگ می‌گوید روسیه نفت «اورال» را با قیمت حدود ۵۲ دلار به آسیا صادر می‌کند که حدود ۳۳ دلار ارزان‌تر از نفت برنت است. این در حالی است که اختلاف قیمت برنت و اورال در سال ۲۰۲۱ کمتر از ۳ دلار بوده است.
از این رو به باور تایم با افزایش رقابت بر سر فروش بشکه‌های نفت بین ونزوئلا، روسیه و ایران در آسیا، تمایل کاراکاس برای مذاکره با آمریکا و رفع تحریم‌ها بیشتر شده است.
محدودیت‌ها سد رفع تحریم‌ها میشوند؟
البته که این رفع تحریم‌ها با محدودیت‌ها و اماواگرهایی همراه است که می‌تواند در تداوم مسیر خروج ونزوئلا از تحریم اختلال ایجاد کند.
اول اینکه تحریم‌های شورون به مدت ۶ ماه رفع شده و گفته شده چنانکه در این مدت ونزوئلا با حسن نیت با مخالفان مذاکره نکند، ایالات متحده این مجوز را لغو یا اصلاح خواهد کرد.
دوم اینکه منابع مالی ناشی از فروش نفت توسط شورون به دولت باز نمی‌گردد. شورون حتی نباید مالیات یا حق مالکیت به دولت ونزوئلا در این مدت پرداخت کند و سود حاصل از فروش نفت به عنوان بازپرداخت صدها میلیون دلار بدهی شرکت ملی نفت ونزوئلا (PDVSA) به شورون پرداخت خواهد شد. ایالات متحده همچنین از شورون خواسته جزئیات عملیات مالی خود را برای اطمینان از شفافیت مالی گزارش کند.
این محدودیت حتی تعجب کارشناسان آمریکایی را هم برانگیخته است. آنطو که وال‌استریت ژورنال گزارش می‌دهد آنها انتظار داشتند که درآمد مستقیم فروش نفت توسط شورون PDVSA را تشویق کند تا محموله‌های نفتی را از کانال‌های مبهم صادرات که عمدتا به خریداران چینی با تخفیف زیاد داده می‌شود، دور کند. فرانسیسکو مونالدی، مدیر برنامه انرژی آمریکای لاتین در موسسه سیاست عمومی بیکر دانشگاه رایس، در این باره گفته است: «اگر چنین باشد، مادورو انگیزه قابل توجهی برای فروش محموله‌های نفتی توسط شورون ندارد. زیرا ارسال نفت به چین، حتی با تخفیف سنگین، برای کاراکاس بهتر از پرداخت بدهی به شورون است.»