همشهری آنلاین: تولد غیرمنتظره ۲ توله یوزپلنگ ماده در فصل پاییز در منطقه توران (واقع در استان سمنان) که خبرش دیروز منتشر شد و همچنان در حال دست به دست شدن در شبکه‌های اجتماعی است، حاشیه‌های بسیاری داشته و سوال‌های متعددی را برانگیخته است. این ۲ توله‌یوز در حالی خبرساز شده‌اند که امروز ۱۳ آذر، «روز جهانی یوزپلنگ» است! یوزپلنگ آسیایی گونه‌ای در معرض خطر انقراض به شمار می‌رود و کمتر از ۳۰ عدد از آن در ایران باقی مانده است.
روز گذشته (۱۲ آذر) خبری درباره انتقال ۲ توله یوزِ تازه‌متولدشده توسط یک چوپان محلی از منطقه حفاظت‌شده توران به پاسگاه محیط‌بانی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که انتقاداتی را نسبت به عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست در حفاظت از این منطقه و نحوه اطلاع‌رسانی درباره یوزهای پیداشده در پی داشته است. این توله یوزها حدود ۳ هفته پیش به دنیا آمده‌اند و خبری از مادر آنها نیست. تولد این یوزها از این نظر غیرمنتظره است که زمان زاد و ولد یوزها فصل بهار است و تولدِ با تاخیر آنها در فصل پاییز عجیب و سوال‌برانگیز است.
پس از آن که مرد چوپان، توله‌یوزها را تحویل پاسگاه محیط‌بانی داد، محیط‌بانان تلاش کردند توله‌ها را به مادرشان بازگردانند، ولی اثری از مادرشان در منطقه زنده‌گیری یوزها نبود. به همین دلیل و نیز با تاریک و سرد شدن هوا، محیط‌بانان، توله‌ها را دوباره به پاسگاه محیط‌بانی برگرداندند.
در حال حاضر تیمی از متخصصان استان سمنان و تهران به منطقه اعزام شده‌اند تا شرایط را برای حیات این دو توله یوز آسیایی در اسارت فراهم کنند. هنوز معلوم نیست که چوپان چه زمانی و در چه شرایطی ۲ توله را از مادرشان جدا کرده است. این احتمال وجود دارد که مادر برای پیدا کردن غذا آنها را برای مدتی ترک کرده باشد یا توسط سگ‌های گله همان چوپان از بین رفته یا فراری داده شده باشد یا در جاده جانش را از دست داده باشد، ولی موضوع ین است که ۲ یوز ارزشمند ایران برای همیشه از طبیعت حذف شدند. چراکه به گفته کارشناسان محیط زیست، یوزها به هیچ عنوان نباید از زیستگاه خود جدا شوند و دست انسان به هیچ وجه نباید به آنها بخورد. تجربه‌ای که درباره تولد ۳ توله‌یوز قبلی که «پیروز» یکی از آنهاست، رخ داد و از آنجا که توله‌ها بوی انسان به خود گرفته بودند، ایران؛ مادر آنها حاضر نمی‌شد آنها را قبول کند و به آنها شیر بدهد.
چرا مرد چوپان، توله یوزها را از طبیعت جدا کرد؟
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور درباره جزئیات انتقال ۲ توله یوز از مجموعه حفاظت شده توران توضیح داد: این توله یوزها که کمتر از یک ماه سن دارند، برای حفظ جانشان به پاسگاه محیط‌بانی منتقل شدند.
حسن اکبری اظهار کرد: بر اساس خبر واصله از اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان، ۲ قلاده توله یوزپلنگ (کمتر از یک ماهه) توسط یک نفر چوپان از طبیعت جدا شدند و بعد از اطلاع محیط زیست، روز جمعه به محل زنده‌گیری برگردانده می شوند.
وی افزود: بلافاصله تیم کارشناسی و فنی از سازمان مرکزی و اداره کل سمنان به محل اعزام شدند و تلاش برای اطلاع از وضعیت مادر و حتی الامکان بازگرداندن توله ها به زیستگاه انجام پذیرفت ولی با توجه به سرد بودن هوا، سن پایین توله‌ها و سایر شرایط موجود، به منظور حفظ جان آنها، حدود نیمه شب گذشته به پاسگاه محیط‌بانی منتقل شدند.
تولد یوز در فصل پاییز پدیده‌ای نادر است
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان کرد: نکته قابل تأمل اینکه در طبیعت توران، زایمان یوزپلنگ غالبا در اوایل بهار انجام می‌شود. زیرا دمای هوا و سایر شرایط طبیعی برای رشد و نمو توله ها مناسب است، اما زایمان یوز در نیمه دوم پاییز در طبیعت توران پدیده ای نادر است و احتمال بقای توله ها در طبیعت را بسیار دشوار می کند.
اکبری در عین حال تاکید کرد: بررسی کامل شرایط منطقه برای مشخص شدن ابعاد موضوع و بررسی و تحقیق از علت و انگیزه چوپان از انجام این عمل ادامه دارد. در مورد توله ها هم حسب نظر کمیته کارشناسی تصمیم گیری و اقدام خواهد شد.
توله‌یوزها شاید به پارک پردیسان تهران منتقل شوند
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش توضیحاتی درباره سن، تغذیه و نامگذاری ۲ توله یوز تازه شناسایی‌شده در توران ارائه داد و گفت: احتمالا این ۲ توله یوز به پارک پردیسان تهران منتقل می‌شوند.
غلامرضا ابدالی درباره وضعیت دو توله یوز تازه شناسایی‌شده در منطقه توران اظهار داشت: ما این اتفاق را به فال نیک می‌گیریم و بسیار از این موضوع غافلگیر و امیدوار شدیم. چراکه نشان می‌دهد منطقه توران زیستگاه مناسبی برای بقا این گونه بوده و جمعیت نوظهوری را در خود جا داده است.
توله‌یوزها ماده و ۳ هفته‌ای هستند
این مسئول درباره سن دقیق دو توله یوز تازه شناسایی شده گفت: این دو توله یوز سه هفته سن دارند و هر دو ماده هستند.
ابدالی در پاسخ به این پرسش که نام این دو توله یوز چگونه انتخاب می‌شود، گفت: قرار است در کمیته فنی که در سازمان محیط زیست است درباره نامگذاری آنها تصمیم گیری شود.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش درباره اینکه آیا این دو توله یوز در توران می‌مانند یا به تهران منتقل می‌شوند، گفت: تصمیم گیری های نهایی در این راستا انجام نگرفته ولی احتمالاً ابتدا از توران به سمنان و سپس به پردیسان تهران منتقل می‌شوند.
۲ توله یوز می‌توانند زوج مناسبی برای پیروز باشند
ابدالی در پاسخ به این پرسش که آیا این دو توله یوز ماده در آینده می‌توانند زوج مناسبی برای پیروز و بقای این حیوانات شوند، گفت: در حال حاضر اگر هم این دو توله یوز به پردیسان تهران منتقل شوند، در یک محیط مشترک با پیروز قرار نمی‌گیرند. چراکه پیروز سن بالاتری دارد ولی در آینده احتمال انتخاب دو توله یوز به عنوان زوج برای پیروز وجود دارد.
وی گفت: تغذیه این دو توله یوز که در حال حاضر در محیط بانی توران نگهداری می‌شوند شیر خشک مخصوص گربه سانان است و حفاظت و تغذیه آنها کاملاً با هماهنگی مشاورین ویژه انجام می‌گیرد.
هنوز اثری از مادر توله‌یوزها نیست
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا مادر این دو توله یوز شناسایی شده است یا خیر، گفت: طی ۴۸ ساعت گذشته دوربین‌های مداربسته هیچ اثری از مادر این دو توله یوز ثبت نکرده اند و این احتمال وجود دارد که مادر آنها با وجود سگ گله چوپان از محل متواری شده باشد و همچنین هیچ اثری از تلف شدن مادر این دو توله یوز توسط دوربین‌ها ثبت نشده و این جای خوشحالی دارد و اطمینان نسبی می‌دهد که مادر توله‌ها زنده باشد.
ابدالی خاطرنشان کرد: قبل از شناسایی دو توله یوز جدید دو یوز ماده که هر کدام ۴ توله داشتند در زیستگاه توران زندگی می‌کردند و شناسایی توله‌های جدید نشان می‌دهد زیستگاه آمادگی پذیرش این جانوران را دارد.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش گفت: اینکه چوپان دو توله یوز را تحویل محیط‌بانی توران داده نیز حکایت از این داشته که چوپان از حساسیت موضوع آگاه بوده و از مساله حفاظت از حیوانات اطلاع داشته که این مساله هم جای خوشحالی دارد.
مرضیه موسوی، کارشناس پستانداران گوشتخوار دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست نیز با اشاره به پیدا شدن دو توله یوز در منطقه توران آن هم در فصل پاییز، گفت: باید بررسی شود که آیا تغییرات اقلیمی باعث تاخیر در زادآوری یوزپلنگ ماده در فصل پاییز شده است، یا این اتفاق دلایل دیگری نیز دارد.
موسوی به علت تولد ۲ توله‌یوز تازه مشاهده شده در توران که توسط چوپانی از طبیعت جدا شده‌اند، اشاره کرد و گفت: از طرفی به دنیا آمدن آنها در این فصل و از طرف دیگر جدا شدن آنها از طبیعت باعث شده تا اتفاق خوبی برای این دو توله یک ماهه رخ ندهد. به نظر می‌رسد شاید علت تاخیر در زادآوری با توجه به فاصله طولانی بین فصل بهار تا پاییز، «تغییر اقلیم» باشد. تغییر اقلیم و خشکسالی در پدیده‌های زیست شناختی گونه‌ها مانند تولید مثل حیات وحش یا گل‌دهی گیاهان بی تاثیر نیست اما باید بررسی کرد که آیا می‌توان این تاخیر در زادآوری را تنها به پای تغییر اقلیم گذاشت یا خیر؟
موسوی، احتمال رخ دادن دوباره این پدیده در چنین فصلی را ممکن دانست.
اما و اگرهای آموزش جوامع محلی
این کارشناس حیات وحش درباره جدا شدن دو توله یوز از طبیعت توسط چوپان اظهار کرد: در توران اقدامات بسیاری درجهت آموزش جوامع محلی انجام شده است. این اتفاق نشان می‌دهد که ما هنوز برای آموزش و آگاه‌سازی جوامع محلی عقب هستیم و به حد کافی این کار درست انجام نشده است. تلاش بیشتری باید در جهت آموزش جوامع محلی مانند دامداران و چوپانان - که جامعه هدف ما هستند - صورت بگیرد.
وی افزود: تنها منطقه باقیمانده و دارای اهمیت به لحاظ زادآوری یوزپلنگ «توران» است. چوپان کار اشتباهی در جداکردن توله یوزها در طیعت انجام داده است. در صورت مشاهده آنها بدون مادر باید به محیط زیست گزارش می‌کرد، نه اینکه به برداشتن آنها اقدام کند. احتمال آن وجود داشت که مادر توله‌ها به دنبال غذا رفته باشد، بدین جهت محیط‌بانان از دور به رصد توله‌ها می‌پرداختند و در صورت نیامدن مادر چاره‌ای می‌اندیشیدند.
موسوی خاطرنشان کرد: اکنون این توله‌ها از طبیعت جدا شده‌اند. چراکه دست انسان به آنها خورده و بوی انسان گرفته‌اند. بدین جهت مادرشان دیگر آنها را قبول نخواهد کرد و نمی‌توان در طبیعت رهایشان کرد. اکنون با دو چالش تولدشان در این فصل و جدا شدن از طبیعت مواجه هستند.
وی درباره احتمال زنده ماندن این توله‌ها هم توضیح داد: این توله‌ها یک ماهه و بسیار نابالغ هستند. به عبارتی جداشدن از مادر برای آنها خیلی زود بود. سازمان تمام تلاش خود را در جهت زنده ماندن آنها انجام می‌دهد. الان در پاسگاه محیط بانی منطقه هستند و هنوز مشخص نیست که آیا به تهران منتقل خواهند شد یا نه؟