فردای اقتصاد: سرپرست گروه مذاکره‌کننده ایران با اتحادیه اوراسیا از نهایی شدن مذاکرات ایران و اوراسیا بر سر موافقتنامه تجارت آزاد خبر داد و گفت بیش از ۷هزار و۵۰۰قلم کالا، تحت پوشش این موافقتنامه قرار می‌گیرد.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا، به‌طور رسمی از اول ژانویه ۲۰۱۵ کار خود را با هدف ایجاد بازار مشترک، حذف تدریجی موانع گمرکی در داخل اتحادیه، برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو و هماهنگ‌سازی تشریفات گمرکی آغاز کرد.
اتحادیه اوراسیا یک بلوک اقتصادی متشکل از پنج کشور ارمنستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس است که با برخورداری از حدود ۱۸۳میلیون نفر جمعیت فعال، دارای یک هزار و ۹۰۰میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، رتبه اول در تولید نفت، رتبه دوم در تولید گاز و رتبه چهارم در تولید برق است که یکی از پررونق‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری در جهان به شمار می‌آید.
سازوکار تجارت ترجیحی با اوراسیا
بر اساس این گزارش، موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران با کشورهای عضو اوراسیا در سال ۱۳۹۷ پس از دو سال مذاکره امضا شد. روسیه به‌عنوان مهمترین عضو اتحادیه اوراسیا، تلاش کرد ایران را به انعقاد موافقتنامه تجارت آزاد با این اتحادیه اقتصادی متمایل کند و در این راستا پس از مذاکرات اولیه طی دو سال و امضای تفاهم‌نامه‌های فی‌مابین، در عمل موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا از آبان‌ماه سال ۱۳۹۸ اجرایی شد.
بر اساس این موافقتنامه ۸۶۲ قلم کالا از دو طرف، مشمول تجارت ترجیحی شد. بر مبنای این موافقتنامه امتیازهای اعطایی ایران به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در گروه کالاهای کشاورزی و صنعتی با ۳۶۰کد گمرکی (HS) است. از این تعداد، ۱۳۳کد مشمول تثبیت نرخ تعرفه در زمان توافق یعنی سال۲۰۱۷ شدند و بقیه مشمول تخفیف تعرفه‌ای با میانگین ۱/ ۳۲درصد شده‌اند.
امتیازهای اعطایی اقتصادی اوراسیا به ایران شامل ۵۰۲کد ۱۰رقمی در بخش کشاورزی و صنعتی است. از این تعداد کد کالایی ۴۴ کد مشمول کاهش صفر درصدی و بقیه به‌طور متوسط دارای کاهش ۳/ ۵۶درصدی در نرخ تعرفه هستند. امتیازات اعطا شده ایران به اوراسیا شامل تعرفه ۹۷قلم کالای کشاورزی و ۲۶۳قلم کالای صنعتی بوده و امتیازهای اعطا شده اوراسیا به ایران شامل ۳۷۶قلم کالای صنعتی و ۱۲۶قلم کالای کشاورزی است. امتیازهای مورد توافق طرفین در بخش صنعت بیش از بخش کشاورزی است که نشان‌دهنده حمایت بیشتر دو طرف از بخش کشاورزی خود است.
از امتیازهای اعطایی دو طرف، برخی اقلام مشمول تثبیت تعرفه و برخی دیگر مشمول تخفیف تعرفه‌ای هستند. در بخش تثبیت تعرفه ایران از ۳۶۰ قلم در ۱۳۲قلم، تثبیت تعرفه یا کاهش‌نیافتن نرخ‌های تعرفه داشته که حدود ۳۷درصد امتیازهای اعطایی ایران را تشکیل می‌دهند. در امتیازهای دریافتی ایران از اوراسیا، از ۵۰۲ قلم در ۳۹ قلم، تثبیت تعرفه یا کاهش‌نیافتن نرخ‌های تعرفه داشته که مشتمل بر حدود هشت‌درصد امتیازهای دریافتی ایران است. در بخش کاهش تعرفه‌ای ایران در ۴۶۳ قلم کالا ترجیح و اوراسیا در ۲۲۸قلم کالا از ایران ترجیح دریافت کرده است.
مطابق آمارها بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱، گردش تجاری بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران از ۲/۳میلیارد دلار به ۵میلیارد دلار افزایش یافت. طی این سال‌ها به‌طور متوسط بیشترین تجارت ایران با روسیه است و کمترین تجارت ایران نیز به بلاروس و قرقیزستان مربوط می‌شود.
آخرین آمار اعلام شده از تجارت ایران با اوراسیا نیز مربوط به پنج ماه منتهی به مرداد امسال است که نشان می‌دهد که روسیه همچنان در صدر مراودات تجاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در میانه تابستان امسال قرار دارد.
در همین زمینه بخوانید: روایت گمرک از جهش تجارت با اوراسیا
ارتقا تجارت ترجیحی به تجارت آزاد
دو طرف تجاری توافق کرده‌اند که ظرف مدت سه سال از موافقتنامه تجارت ترجیحی به سمت آزادسازی سراسری کالاها و انعقاد موافقتنامه تجارت آزاد حرکت کنند، اما این اتفاق نیفتاد. برای اینکه وقفه‌ای در مبادلات ایران و اوراسیا ایجاد نشود، در اسفند سال گذشته موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران و اتحادیه اوراسیا تمدید شد. حال، بر اساس آنچه که اعلام شده پس از بررسی و تایید دولت‌ها در مورد جزئیات مذاکرات انجام شده، تجارت آزاد با اوراسیا کلید می‌خورد که هفت هزار و ۵۰۰قلم کالا را در برمی‌گیرد.
در این میان، به نظر کارشناسان، باید به آثار و نتایج عملی و ملموس این موافقتنامه بر افزایش سطح تجارت با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا و تاثیر موافقتنامه بر حمایت از تولیدات داخلی و نظایر آن با توجه به برخی انتقادهای وارده به موافقت‌نامه‌های مشابه مانند موافقتنامه تجارت ترجیحی با کشور ترکیه توجه کرد. در عین حال، امکانات و توان اقتصادی و رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی را با کالاهای کشورهای طرف دیگر موافقتنامه ارزیابی کرد تا امکان تحقق منافع لازم تایید شود.
نتیجه ۳۰دور مذاکره با اوراسیا
میرهادی سیدی، سرپرست گروه مذاکره‌کننده ایران با اتحادیه اوراسیا در خصوص موافقتنامه تجارت آزاد ایران و این اتحادیه می‌گوید: حدود ۳۰دور مذاکره با اتحادیه اقتصادی اوراسیا که نمایندگان پنج کشور به‌علاوه خود اتحادیه اقتصادی اوراسیا بودند، انجام شد. در این ۳۰دور مذاکرات که تعدادی از آنها برخط و حدود ۷ دور هم به‌صورت حضوری برگزار شد و دو سال به‌طول کشید، ما ابعاد موافقتنامه تجارت آزاد را در چارچوبی که بیشتر این توافق‌ها در دنیا مرسوم است، پیش رفتیم و بر سر موافقت‌نامه‌ای که حدود ۱۵۰صفحه است و مفصل‌ترین موافقتنامه تجاری است، به توافق رسیدیم.
وی افزود: از حیث پوشش کالایی، این موافقتنامه بزرگترین پوشش کالایی را دارد. به‌زودی ریاست سازمان توسعه تجارت با وزیر تجارت اوراسیا در تهران با امضای یک یادداشتی اتمام مذاکرات را اعلام خواهند کرد.
سرپرست گروه مذاکره‌کننده ایران با اتحادیه اوراسیا در پاسخ به این سوال که آیا مشخص شده است چه کالایی وارد یا صادر شود؟ و اینکه بعد از امضای توافق‌نامه چه مرحله‌ای طی خواهد شد؟، گفت: تجارتی که الان داریم در حوزه اقلام کشاورزی است. واردات ما از کشورهای اتحادیه اوراسیا فعلا بیشتر متمرکز روی غلات و دانه‌های روغنی است، از ایران هم به همین ترتیب سیب، صیفی‌جات و محصولاتی که در گلخانه‌ها تولید می‌شوند با تعرفه صفر صادر می‌شوند. بعد از امضا، سند برای تصویب مجالس ملی کشورها مسیری را طی می‌کند، همین قاعده در تمام پنج کشور اتحادیه اوراسیا هم هست و باید این فرآیند را سپری کنیم و بعد از آن اجرایی خواهد شد.
سیدی ادامه کرد: طرف اوراسیایی حدود ۹۵درصد اقلام را تحت پوشش موافقتنامه قرار داده است، وقتی می‌گوییم ۹۵درصد، یعنی از همه بخش‌های کالایی هستند مگر اقلام خاصی را که ما به‌دلایلی متمایل به وارد کردن نیستیم، مثل ماشین‌آلات کشاورزی یا محصولات لبنی که اگر صفر هم نشود، تعرفه‌هایشان افزایش پیدا نمی‌کند.
وی در ادامه گفت: بیش از ۷هزار و ۵۰۰قلم کالا تحت پوشش این موافقتنامه قرار می‌گیرد. وقتی شما ۹۵درصد اقلام را تحت پوشش چنین توافقی قرار می‌دهید، اجازه می‌دهید که رقابت در این کالاها شکل گیرد و دو طرف در حد توانایی‌های رقابتی‌شان از بازار همدیگر استفاده می‌کنند. تعرفه تعدادی از این اقلام بلافاصله صفر می‌شود و تعدادی به‌تدریج صفر می‌شود.
سیدی در پاسخ به این سوال که آیا این کالاها حتما ساخت همان کشور باید باشد، گفت: بر اساس موافقتنامه، یک فصل برای قواعد مبدأ کالا وجود دارد و اینکه چه کالایی مال چه کشوری است، در آن فصل بحث می‌شود.