فردای اقتصاد - با گذشت نزدیک به سه ماه از فیلترینگ اینستاگرام و واتس‌اپ وزارت ارتباطات آمار جدیدی از پیام‌رسان‌های بومی مورد حمایت دولت ارایه داده که بر اساس آن مجموع کاربران تمام پیام‌رسان‌ها به ۳۱ میلیون کاربر روزانه رسیده است. این در حالی است که بر اساس آمارها فقط اینستاگرام به تنهایی تا قبل از فیلترینگ و محدودشدن پهنای باند ۳۵ میلیون کاربر ایرانی داشته است.
طبق این گزارش کاربران فعال روزانه پیام رسان روبیکا ۱۵.۲، ایتا ۹.۲ میلیون، پیام رسان بله ۳.۳ و سروش پلاس ۳.۵ میلیون کاربر اعلام شده است. همچنین طبق اعلام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات کاربر فعال ماهانه پیام رسان روبیکا، ۳۵، ایتا ۱۵.۲، بله ۹.۸ و سروش پلاس ۸.۱ میلیون کاربر است.
این آمار هرچند نشان دهنده رشد کلی این پیام رسانها بعد از فلیترینگ رقبای خارجی است اما حداقل در مورد روبیکا نسبت به مهرماه کاهش نشان میدهد. مدیرعامل روبیکا مهرماه جاری گفته بود که تعداد کاربران این پیام‌رسان ماهانه ۳۵ میلیون نفر و کاربران فعال روزانه آن ۱۷ میلیون نفر بوده است. حالا بر اساس آمار وزارت ارتباطات نشان میدهد که میزان کاربر روزانه آن از ۱۷ میلیون کاربر به ۱۵.۵ میلیون کاربر رسیده است.
کارشناسان معتقدند نحوه تعریف کاربر فعال ماهانه مشخص نیست به عقیده آنها میزان تناسب کاربران روزانه به ماهانه در پیام‌رسان‌های بومی نسبت به رقبای خارجی شفاف نشده است و از این رو نمی‌توان ارزیابی کرد منظور از کاربر ماهانه چندبار ورود به سیستم در ماه است.
وزیر ارتباطات و دیگر مسوولان ارتباطی کشور تلاش کرده‌اند انتقاد میلیون‌ها کاربر اینستاگرام و واتس‌اپ را با حمایت بیشتر از پیام‌رسان‌های بومی پاسخ دهند موضوعی که به نظر می‌رسد به نقطه اوج خود رسیده است.
از سوی مقابل تعداد تعاملات صورت گرفته روی اینستاگرام نشان میدهد همچنان این شبکه اجتماعی دارای کاربران زیادی است هرچند هیچ آمار رسمی از وضعیت آن وجود ندارد.
پیام‌رسان‌ها جایگزین فیلترینگ و محدودیت‌ها
دولت و مسوولان ارتباطی سیاست حمایت پیام‌رسان‌های بومی را به عنوان جایگزینی برای راه حل ناشی از فیلترینگ و اختلالات اینترنتی در نظر گرفته‌اند. اعلام بسته‌های حمایتی برای کسب و کارهای آسیب دیده بخشی از سیاستی بوده که تلاش شده به واسطه آن مهاجرت به پیام‌رسان‌های بومی با اقبال روبه رو شود.
در حالی که دولتی‌ها صرف مهاجرت به پلتفرمهای بومی را به عنوان راه حل مساله اختلال و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار عنوان می‌کنند پرسش این است که هزینه‌های بازاریابی انجام شده برای کسب و کارهای کوچک و خانگی که سال‌ها روی اینستاگرام فعال بودند چگونه با یک تغییر پلتفرم جبران می‌شود؟
وزارت ارتباطات تلاش کرده اجبار به افزایش فالوور در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی بومی را بخشی از راه حل این موضوع در نظر بگیرد به این ترتیب که پلتفرم تضمین کند برای بعضی کسب وکارها فالوور بیاورد.
کارشناسان معتقدند این مدل مواجهه با مساله و اجبار به استفاده از پلتفرمهای بومی بزرگترین ضربه را به خود این پلتفرمها خواهد زد.
بازگشت به تلگرام
بر اساس تخمین‌های تحلیل‌گران اختلال زیاد روی واتس‌اپ و شرایط ایجاد شده فعلی روی کسب و کارهای اینستاگرامی بسیار از کسب وکارها و فعالیت‌های روزمره کاربران را به سمت تلگرام سوق داده است. تلگرام به رغم فیلتر بودن حالا به عنوان مهمترین پیام رسان و ابزار کاربردی میلیون‌ها کاربر تبدیل شده که به دلیل شکل طراحی و قابلیت‌های مختلف توانسته حتی فیلترینگ بی سابقه فعلی را کم اثر کند.
نیاز میلیون‌ها کاربر به ارتباط از طریق پیام‌رسان‌های غیر ایرانی و شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام باعث رشد ناگهانی استفاده از فیلترشکن‌ها شده هرچند افت پهنای باند دسترسی کاربران را به این شبکه‌ها محدود کرده است.
روز گذشته مشخص شد خسارت ناشی از فیلترینگ و اختلالات اینترنتی باعث شده یکی از اپراتورهای تلفن همراه کشور در معرض ریسک ورشکستگی و خروج از بازار قرار بگیرد. مدیرعامل این اپراتور در نامه‌ای به وزیر ارتباطات خواستار حمایت از این اپراتور شده است.
به نظر می‌رسد وزارت ارتباطات بخش عمده بودجه خود در سال جاری را باید صرف اثرات فیلترینگ و اختلال کند این در حالی است که پیش از این وزیر ارتباطات توسعه شبکه ملی اطلاعات را اولویت خود در سال جاری عنوان کرده بود.
شکست سیاست‌های حمایتی از سرویسهای ملی
سابقه حمایت از پیام‌رسان‌ها و سرویسهای بومی در دو دهه اخیر نشان میدهد عمدتا این حمایت‌ها منجر به نتیجه دلخواه سیاستگذاران نشده است. از توسعه سیستم عامل بومی تا جست و جوگر ملی عمده پروژه‌هایی که پیش از این تامین مالی مستقیمی از سوی دولت می‌شد به نتیجه نرسیده است. در مقابل در بخش خصوصی استارتاپ‌ها و کسب وکارهای نوپا به رغم محدودیت‌های کسب وکار توانسته‌اند سهم قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص دهند.
دولت برای پیام‌رسان‌ها سیاست مشابه دیگر سرویسهای با پسوند ملی را در نظر گرفته از جمله وام ، پهنای باند رایگان، حمایت‌های تبلیغاتی در صدا و سیما و ...
با همه اینها مهمترین عامل جذب کاربران به این سرویسها عملکرد خود آنهاست موضوعی که می‌تواند در یک فضای رقابتی برابر با سرویسهای خارجی رخ دهد.