فردای اقتصاد: به دنبال صدور بیانیه مشترک پایانی نشست اجلاس مشترک سران چین و شش کشور حوزه خلیج فارس که و طرح ادعاهایی علیه ایران، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران ضمن ابراز تعجب از درج برخی مطالب در بیانیه مشترک شورای همکاری خلیج فارس و چین یادآور شد که مذاکرات رفع تحریم‌های غیرقانونی، منحصر به موضوع هسته‌ای ایران و با طرف‌های شناخته شده بوده و تجربه نشان داده در همان مسیر می تواند پیش برود. مضافا آنکه جمهوری اسلامی ایران همیشه برای دستیابی به یک توافق منصفانه و پایدار در این مسیر آماده بوده و هست.
به گزارش ایرنا، سخنگوی دستگاه دیپلماسی با اشاره به دیدار روز شنبه سفیر چین با دستیار آسیا و اقیانوسیه وزیر امور خارجه ایران گفت: «در این ملاقات نسبت به ورود بیانیه مذکور به موضوع تمامیت ارضی ایران ابراز ناخرسندی شدید و تاکید شد جزایر سه گانه ایرانی خلیج فارس جزء لاینفک تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران است که مانند هر بخش دیگر از سرزمین ایران هرگز موضوع مذاکره با هیچ کشوری نبوده و نخواهد بود.»
کنعانی افزود: «سفیر چین نیز با تاکید بر احترام کشورش به تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران، در توضیحات اهداف سفر رئیس‌جمهور کشورش به ریاض، این سفر را در راستای کمک به صلح و ثبات در منطقه و بهره‌گیری از گفت‌گو به عنوان ابزاری برای حل مشکلات دانست. سفیر چین سیاست خارجی کشورش در منطقه را مبتنی بر توازن دانسته و مبادلات پیش‌بینی شده دیپلماتیک از جمله سفر معاون نخست وزیر چین به ایران در روزهای آینده را مؤید این رویکرد اعلام کرد.»
در بیانیه پایانی نشست اجلاس مشترک سران چین و شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس که روز جمعه، ۱۸ آذر، در پایتخت عربستان برگزار شد، از «پرونده هسته‌ای، موشک‌های بالیستیک، پهپادهای نظامی و آنچه حمایت از گروه‌های تروریستی توصیف شده‌است» به عنوان مشکلات حوزه خلیج فارس در روابط با ایران یاد شده‌است.
بیانیه مشترک چین و عربستان نیز از ایران خواسته که از «مداخله در امور داخلی کشورها» خودداری کند، به «اصول حسن همجواری» احترام بگذارد، «رژیم منع اشاعه» تسلیحات هسته‌ای را رعایت و با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند.»
کنار گذاشتن قرارداد 25 ساله با چین؟
در پی تحولات اخیر روابط ایران و چین، عبدالرضا فرجی راد، کارشناس مسائل بین‌الملل، در گفت‌وگو با انتخاب، ضمن اشاره به قرارداد 25 ساله ایران و چین، خاطرنشان کرد: «باتوجه به اینکه ایران سیاست نزدیکی به شرق را اعلام کرده‌است و منظور ایران از شرق هم بیشتر چین و روسیه است، عرب‌ها می‌دانند که روسیه چیز زیادی ندارد که به ایران دهد بلکه این چین است که می‌تواند به ایران امکانات فراوانی، از حوزه نظامی گرفته تا سرمایه‌گذاری. بر این اساس از فرصت قرار گرفتن ایران در یک تحریم طولانی استفاده کردند. همچنین باتوجه به اینکه چینی‌ها در سیاست خارجی خود اقتصاد محور هستند، احساس کردند که ایران، مدت زیادی است که دارد برای توافق هسته‌ای سر و کله می‌زند و چشم‌انداز امید بخشی هم برای توافق وجود ندارد و روز به روز هم روابطش با غرب تیره‌تر می‌شود. با این تفاصیل به نظر من آنها توافق 25 ساله را کنار گذاشته‌اند.»
فرجی‌راد همچنین درباره بیانیه مشترک پکن و شش کشور عضو شورای همکاری که در بخشی از آن هم به موضوع ایران و پرونده فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی تاکید شده بود، گفت: «در این بیانیه، چینی‌ها، همراهی و همدلی خود را با رقبای ژئوپلوتیکی ایران اعلام کردند. این نشان می‌دهد که اولویت چین در حوزه خلیج فارس، کشورهای عربی است که این را چند سال پیش به دیپلمات‌های ما اعلام کرده بودند؛ ولی نگفته بودند کشورهای عربی بلکه گفته بودند عربستان.»
توهم رابطه راهبردی با چین و روسیه
حمشت‌الله فلاحت‌پیشه، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با «نامه نیوز» گفت: «روز به روز مشخص می‌شود که تعریف رابطه راهبردی با چین و روسیه یک توهم بود چون فقط ایرانی ها چنین موضوعی را به زبان می آورند.»
حشمت الله فلاحت پیشه، درباره امضای معاهده استراتژیک اقتصادی بین پکن و ریاض گفت: «موضع چین، بخشی از غافلگیری همیشگی مسئولان ایرانی در قبال تحولات واقعی دنیای امروز است. در واقع سیاست خارجی ایران به شدت شعار زده‌است بنابراین واقعیت‌ها در آن دیده نمی‌شود.»
او افزود: «وقتی در واقعیت اتفاقی می‌افتد این مسئله عامل غافلگیری مسئولان سیاست خارجی ما می شود. معتقدم قبل از آنکه مسئولان ما از چینی‌ها گلایه کنند یا از عربستانی‌ها عصبانی باشند، بهتر است یک ارزیابی واقعی از سیاست خارجی کشور انجام شود. امروز دیگر کشورها خود را مقید به روابط راهبردی نمی‌کنند، به عبارت دیگر روابط راهبردی روز به روز در حال کمرنگ تر شدن است.»
این استاد دانشگاه یادآور شد: «کشورها امروز سیاست خارجی خود را متنوع می کنند و در این تنوع هم یک سلسله مراتب را براساس قدرت و نفوذ کشورها تعریف می‌کنند و مناسبات خودشان را با آنها شکل می‌دهند. چین و عربستان هم همین کار را کردند. عربستان از زمان بحران اوکراین متوجه ضعف آمریکا و غرب شد و سیاست انرژی خودشان را از یوغ راهبرد کلان انرژی آمریکا خارج کردند و آن را در خدمت منافع ملی خودشان قرار دادند.»
او ادامه داد: «چین راهبردی موفقی دارد و آن این که مقابله‌های سیاسی و نظامی آمریکا را با گسترش نفوذ اقتصادی خودش پاسخ می‌دهد. این در حالی است که آمریکا نیمی از ناوگان نظامی خودش را به دریای چین جنوبی برده و سعی کرده خطوط گسل و چالش با چین را در همراهی با پنج کشور همسایه چین فعال کند اما پکن برای پاسخ به این اقدام واشنگتن به قلمرو اقتصادی آمریکا حمله کرد.»
او افزود: «چینی‌ها این پیام را به عربستان دادند که در شکست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران، این چین است که با یک راهبرد نرم می تواند ملاحظات سیاسی-امنیتی اعراب در قبال ایران را به گونه‌ای پیش ببرد؛ بنابراین معتقدم این یک تلنگر دیگری است تا سیاستمداران ایرانی از خواب جزمی بیدار شوند و واقعیت های دنیای امروز را واقع گرایانه تر تحلیل کنند.»
حشمت الله فلاحت پیشه گفت: «در دنیای امروز فقط ایران در حال توسعه کانون های دشمنی علیه خود است ولی در سراسر دنیا کشورها تلاش می کنند دوستان خود را افزایش دهند. این یک فرقی است که بین ما و سایر کشورها وجود دارد و امیدوارم یک تغییر راهبردی در حوزه سیاست خارجی ایران شکل بگیرد.»
چرا سفیر چین احضار نشد؟
رییس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی همچنین در گفت‌وگو با دیده‌بان ایران گفت: «رفتار چین در دیدار خود با کشورهای عربی رفتار عادی دیپلماتیک انجام داد. هرچند که بیانیه پایانی اعلامی را می‌توان یک حرکت غیر عادی در این عرصه دانست.»
او گفت: «به نظر می‌رسد مقامات ایران از اتفاق پیش‌آمده غافلگیر و ناراحت شده‌اند؛ در حالیکه لازم است پیش از این رفتار غیرعادی، یک بازبینی کامل در سیاست خارجی انجام دهند. باید مقامات کشورمان به این پرسش پاسخ دهند که چرا در دنیای امروز تمامی کشورها در حال توسعه زمینه‌های همکاری خود هستند و در چنین فضایی این ایران است که هر روز دشمنان جدیدی پیدا می‌کند.»
این نماینده سابق مجلس با اشاره به نگاه عجیب ایران به «روسیه» و «چین» به دیده‌بان ایران گفت: «امروز روسیه و چین به حدی در حوزه سیاست خارجی برای ایران بزرگ شده‌اند؛ که حتی در اخبار این روزها عبارت «احضار» سفیر چین به میان نمی‌آید و از واژه «دیدار» یک مقام وزارت خارجه با سفیر چین استفاده می‌شود.»
فلاحت پیشه تصریح کرد: «رفتار دستگاه دیپلماسی کشورمان در موضوع چین اوج حقارت بود. باید مقامات وزارت خارجه کشورمان سفیر چین را احضار می‌کردند و به صراحت از تمامیت ارضی کشورمان دفاع می‌کردند. متاسفانه رفتارهای حقیرانه مقامات وزارت خارجه مشهود شده است.»
رییس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ضمن اشاره به نوع رفتار روس‌ها در قبال ایران نیز گفت: «دقیقا چنین رفتاری را دیپلمات‌های ایرانی در برابر روس‌ها نیز دارند و بارها مشاهده شده این افراد منافع ایران را فدای سیاست‌های روسیه کرده‌اند.»
فلاحت پیشه با نقد «سیاست راهبردی با شرق» بیان داشت: «متاسفانه ایران دچار توهمی به نام سیاست راهبردی با شرق شده است. واقعیت این است که چین و روسیه هرگز ارتباط با ایران را یک رابطه راهبردی ندانسته‌اند. رفتار امروز چین در خلیج‌فارس دقیقا شبیه رفتاری است که روسیه در بحران «سوریه» در قبال ایران انجام داد.»
او گفت: «در قضیه سوریه مشاهده کردیم بسیاری از بازیگرانی که در ناآرام شدن سوریه نقش داشتند در ذیل حمایت روسیه توانستند منافع مشترک خود را دنبال کنند. در چنین فضایی نیروهای ایرانی حاضر در سوریه تبدیل به گوشت قربانی حاصل از تبانی روس‌ها با بازیگران منطقه‌ای شدند.
فلاحت پیش در پایان گفت: «باید بپذیریم چین و روسیه در جهان امروز به دنبال تنوع روابط با کشورهای مختلف هستند و از اساس اعتقادی به ارتباط راهبردی با کشوری همچون ایران ندارند.»