فردای اقتصاد: پس از رشد ۱.۲۹ درصدی شاخص کل بورس تهران در نخستین روز هفته، بسیاری انتظار داشتند بورس امروز نیز جامه‌ای سبز به تن کند و حداقل مجددا شاهد دست به ماشه شدن فروشندگان نباشد. رشد روز شنبه اما تکرار نشد و بار دیگر پس از صعود یک‌روزه قیمت‌ها در تالار شیشه‌ای و بازگشت خریداران حقیقی، روند دادوستدها تغییر کرد؛ آن هم بدون آنکه تغییری در متغیرهای بنیادی ایجاد شده باشد یا خبری متفاوت به بازار رسیده باشد. اما دلیل چیست؟ چرا بورس رونق پایداری را تجربه نمی‌کند؟
باز هم تقابل دیدگاه‌ها؟
بازار سهام همیشه فضایی برای در کنار هم قرار گرفتن سرمایه‌گذاران مختلف با دیدگاه‌های متفاوت بوده است. حالا شاید مهمترین اختلاف میان سهامداران که البته چندان جدی به نظر نمی‌رسد، موضوع برجام و اثرات آن است. آنچه مشخص است این روزها در بورس تهران، نگاهی مثبت به احیای برجام وجود دارد و از این منظر، پتانسیل رشد قیمت سهام و بازگشت سرمایه‌هایی که در دو سال گذشته راهی دیگر بازارها شدند تا شاید از گزند تورم در امان بمانند، دیده می‌شود. پس دلیل نوسان قیمت‌ها و ناپایداری روندهای صعودی در تالار شیشه‌ای چیست؟ پاسخ به این دو سوال را باید در طناب‌کشی دیدگاه‌ها در بورس این روزها جستجو کرد. بررسی‌ها حکایت از جدال میان دو تفکر در تالار شیشه‌ای دارد که به سبب آن، یک روز جبهه خریداران تقویت شده و شاخص‌ها جامه‌ای سبز به تن می‌کنند و روز دیگر، فروشندگان وارد میدان می‌شوند.
نگاه یک: بورس تورم را دوست دارد
گروهی از سهامداران وجود دارند به واسطه انتظارات تطبیقی و رجوع به گذشته کوتاه‌مدت، بازار سهام را بازاری «تورم دوست» خطاب کرده و با چنین نگاهی، احیای برجام را (به واسطه اثری که بر نرخ دلار و انتظارات تورمی به جای می‌گذارد) به زیان بورس و سهامداران قلمداد می‌کنند. البته این گروه همزمان معتقدند که نمی‌توان چندان نسبت به احیای برجام نیز خوش‌بین بود؛ چرا که در یک سال گذشته، به دفعات احتمال موفقیت مذاکرات هسته‌ای و احیای برجام تقویت شده اما هر بار به دلیلی به در بسته خورده است. این نوع نگاه در معاملات امروز بورس تهران هم غالب بود و باعث شد تا شاهد ریزش شاخص‌های بورسی و البته خروج مجدد پول از گردونه معاملات سهام پس از رشد روز شنبه باشیم.
نگاه دو: برجام، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، رونق پایدار بورس
اما گروه دیگری نیز در بازار سهام مشاهده می‌شود که نگاهی منطقی‌تر و رفتاری عقلانی‌تر را دنبال می‌کنند. به اعتقاد این گروه، برجام نه تنها دشمن بورس و سهامداران نیست بلکه احیای آن می‌تواند اتفاقات خوبی را برای بورس رقم بزند. طبیعتا کسب موفقیت در مذاکرات هسته‌ای و احیای برجام به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری منجر شده و با ایجاد فرصت برای رشد اقتصادی می‌تواند به به رونق و افزایش ارزشگذاری در بازار سهام بیانجامد. ضمن آنکه در حال حاضر، ارزشگذاری بورس بالاتر از اتفاقات رقم خورده برای دلار نیمایی نیست و از این رو کاهش نرخ غیررسمی دلار (دلار آزاد)، اثر منفی بر بازار سهام به جای نمی‌گذارد. در نتیجه از این منظر خطری بورس و سهامداران را تهدید نخواهد کرد. با این حال صنایع مختلف بازار سهام، واکنش یکسانی نخواهند داشت و گروه‌هایی همانند خودرو و بانک احتمالا همانند دوره قبلی برجام، بیشتر در معرض خوش‌بینی قرار داشته و گروه‌های دیگر با درجه کمتری منعکس کننده نگاه سهامداران باشند.
این نگاه عقلایی در چند روز اخیر نیز غالب بوده؛ به طوری که شاخص کل بورس تهران در هفته گذشته پس از هفت هفته نزول پیاپی، توانست رشدی ۰.۸ درصدی را در کارنامه خود ثبت کند و در دو روز سپری شده از هفته جاری نیز بیش از ۱۵هزار واحد افزایش ارتفاع دهد. ضمن اینکه به وضوح شاهد کاهش شتاب سرمایه‌گذاران برای خروج از بازار هستیم و حتی در برخی روزها ورود پول نیز مشاهده می‌شود.
بورس در انتظار پول‌های جدید
با وجود این آنچه این روزها سهامداران را آزرده خاطر می‌کند، ناپایداری روندهای صعودی و افت قیمت‌ها پس از یک رشد مقطعی است. اتفاقی که نمونه آن در دادوستدهای روز جاری بورس تهران مشاهده شد و برخلاف انتظار عموم سهامداران، هم میانگین قیمت سهام نزولی شد و هم مجددا شاهد خروج سرمایه‌های حقیقی از بازار بودیم. شاید یکی از دلایل آن این است که برخی از سهامداران، گذشته دورتر برجام و وضعیت بازار و صنایع در آن برش زمانی را به خاطر نیاورند یا شاید در آن زمان سهامداری نکرده باشند. ضمن آنکه پایداری رونق بازار سهام، نیازمند ورود سرمایه‌های جدیدی است که انتظار می‌رود با احیای برجام از دیگر گزینه‌های سرمایه‌گذاری به ویژه بازارهای سفته‌بازی همانند ارز و مسکن خارج شده (کما آنکه این خروج در حال حاضر نیز آغاز شده است) و بخش قابل توجهی از آن راهی بازار سهام شود. شیفت پولی که البته با توجه به بی‌اعتمادی‌های به وجود آمده و زخمی که رکود دوساله سهام بر پیکر سهامداران وارد کرده است، طبیعتا زمان‌بر خواهد بود. با این حال آنچه که مشخص است، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، پیش‌بینی‌پذیرشدن فضای اقتصادی کشور و ایجاد فرصت برای رشد اقتصادی که در گرو احیای برجام است، همه و همه می‌تواند فضا را برای رونق پایدار بازار سهام و دستیابی به یک رشد واقعی برای بنگاه‌های اقتصادی و در نهایت سهامداران فراهم کند. البته نباید فراموش کرد که معیار اصلی رونق بورس، نه رشد خطی و بدون توقف نوسان قیمت‌ها بلکه افزایش ارزش معاملات و بهبود نقدشوندگی بازار است.