فردای اقتصاد: طی دو دهه گذشته ثروت سرانه نفت و گاز در ایران مجموعاً معادل ۲۰ هزار دلار بوده است. با مقایسه مجموع این ثروت برای کشورها مشخص می‌شود که ایران با وجود درگیری با تحریم در بخشی از سالهای دو دهه اخیر، باز هم در رتبه سوم قرار می‌گیرد. با این وجود ایران نتوانسته از این فرصت برای سرمایه‌گذاری در رشد پایدار استفاده کند و از سوی دیگر اجازه داده نااطمینانی‌ها و نوسانات بازار این ثروت‌ها به اقتصادش ورود کند.
بر اساس داده‌های بانک جهانی، بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ ایران مجموعاً ۱۷۸۰ میلیارد دلار رانت نفت و گاز در اختیار داشته است. با تقسیم این رقم بر جمعیت در واقع طی این دو دهه به ازای هر ایرانی، معادل ۲۰.۳ هزار دلار بوده که به قیمتهای امروز دلار، حدود هشتصد میلیون تومان می‌شود. رانت نفت و گاز یعنی «اختلاف هزینه تمام شده تولید نفت و گاز با قیمت جهانی آن» ضرب در میزان تولید آن. رانت نفت و گاز ثروت خدادادی یک کشور است. برای مثال فرض کنید قیمت تولید هر بشکه نفت در کشوری ۱۵ دلار باشد، و قیمت هر بشکه نفت در بازار جهانی معادل ۸۵ باشد و این کشور ۱۰۰ بشکه تولید نفت داشته باشد. در این صورت رانت منابع برای این کشور صد ضرب در ۷۰ معادل ۷۰۰۰ دلار خواهد بود.
ایران سومین کشور ثروتمند جهان از لحاظ رانت نفت و گاز
مجموع رانت نفت و گاز ایران بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰، معادل ۱.۷ هزار میلیارد دلار بوده است که پس از عربستان با رانت نفت و گاز معادل ۴ هزار میلیارد دلار و روسیه با ۳.۴ هزار میلیارد دلار در رتبه سوم قرار دارد. پس از ایران آمریکا و چین با حدود ۱.۴ هزار میلیارد دلار رانت نفت و گاز قرار دارند. بخشی از این رانت منابع ناشی از هزینه‌های پایین استخراج نفت و گاز است که خود برای هر کشوری میتواند موهبتی کم نظیر باشد، مثلا اینکه ذخایر نفت در کجا قرار گرفته اند در هزینه استخراج آن و درآمدی که برای کشور ایجاد می‌کند متفاوت است. بخشی دیگر وابسته به میزان منابع در اختیار کشورهاست. برای مثال ذخایر گاز در ایران رتبه دوم در جهان را به خود اختصاص داده است (رتبه ایران در میزان ذخایر گاز در جهان).
جایگاه ثروت نفت و گاز ایران در مقایسه با دیگر کشورها کجاست؟
اگر مجموع رانت نفت و گاز بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ را تقسیم بر جمعیت کنیم، ثروت سرانه نفت و گاز کشورها بدست می‌آید. در مقایسه جهانی ایران جزء رتبه‌های بسیار بالا به لحاظ ثروت سرانه نفت و گاز است. همانطور که در نقشه زیر به نمایش گذاشته شده است، ثروت سرانه نفت و گاز نسبت به میانگین همین رقم در قاره‌های مختلف در سطح بسیار بالاتری است و فقط نسبت به خاورمیانه و شمال آفریقا رقم کمتری است. این رقم کمتر نسبت به خاورمیانه نیز مرتبط با تحریم و از دست رفتن درآمدهای نفتی است. در خاورمیانه و شمال آفریقا به صورت میانگین، سرانه ثروت نفت و گاز بدست آمده بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰، معادل ۲۵.۷ هزار دلار بوده است. یعنی به طور متوسط هر فرد در خاورمیانه و شمال آفریقا طی دو دهه گذشته، سهمی ۲۵ هزار دلاری از منابع منطقه داشته است. این رقم برای هر ایرانی معادل ۲۰.۳ هزار دلار و برای هر فرد در جهان به طور متوسط معادل ۳.۵ هزار دلار است.
بین گروه کشورهای مختلف بزرگ‌ترین ثروت سرانه نفت و گاز متعلق به خاورمیانه و شمال آفریقاست که همانطور که گفته شد، معادل ۲۵.۷ میلیارد دلار است. بعد از آن بیشترین سهم متعلق به اروپا و آسیای مرکزی است که به دلیل وجود روسیه در این گروه، در رتبه دوم بین گروه کشورها قرار دارد. ثروت سرانه نفت و گاز در این گروه معادل ۶.۴ هزار دلار است. گروه بعدی آمریکای شمالی با ۵.۴ هزار دلار است و پس از آن آمریکای لاتین و کارائیب با ۴.۳ هزار دلار قرار دارد. آفریقای جنوب صحرا و آسیای شرقی و اقیانوسیه نیز در رتبه‌های آخر قرار دارند.
تبادل نظر