فردای اقتصاد: سهامداران که در دو هفته اخیر به واسطه تناقض‌های مربوط به تداوم عرضه خودرو در بورس کالا یا بازگشت سایه قیمت‌گذاری دستوری به این صنعت مردد بوده و عموما در سمت فروش بازار فعالیت می‌کردند، از اواسط دادوستدهای امروز، نفرت خود از اقتصاد دستوری را با چهره قرمز تابلوی معاملات تالار شیشه‌ای نشان دادند. امروز حوالی ساعت ۱۱ و در میانه معاملات روزانه بورس تهران، دستورالعمل جدید شورای رقابت برای صنعت خودرو پس از کش و قوس‌های فراوان منتشر شد اما سهامداران هیچگونه نشانی از بورس کالا در بندهای آن ندیدند. این درحالی است که در خبرهای غیررسمی منتشر شده در اواخر هفته گذشته، اعلام شده بود که قرار است با اضافه شدن چند تبصره جدید، عرضه خودرو در بورس کالا ادامه داشته باشد. در خبرهای قبلی بندهای دیگری نیز دیده می‌شد که اکنون در دستورالعمل رسمی منتشر شده از سمت شورای رقابت، نشانی از این بندها وجود ندارد. در عوض در ماده ۲ این دستورالعمل ذکر شده است که بازار تمامی خودروهای سواری شامل خودروهای تولیدی، مونتاژ و وارداتی، انحصاری تشخیص و از این پس مشمول این دستورالعمل هستند. دستورالعملی که واکنش سرخ بورسی‌ها را به دنبال داشت تا نماگر اصلی تالار شیشه‌ای با عقبگرد بیش از یک درصدی مواجه شود، ۸۲ درصد نمادها سرخ‌پوش شوند و حقیقی‌ها نیز خالص فروش بیش از ۱۱۰۰ میلیارد تومانی را رقم بزنند. دلیل این واکنش منفی را باید در هراس سهامداران در اقتصاد دستوری خلاصه کرد. سهامدارانی که طی مدت زمانی که از عرضه خودرو در بورس کالا می‌گذشت به از بین رفتن زیان انباشته شده خودروسازان در یک دهه اخیر امیدوار شده بودند و حالا بار دیگر فرمان خودرو را در دست شورای رقابت می‌بینند. شورایی که برای حذف انحصار ایجاد شده و به گفته کارشناسان باید از راه‌هایی همچون افزایش واردات خودرو و حذف تعرفه این انحصار را از بین ببرد نه آنکه با هموار کردن مسیر قیمت‌گذاری، این انحصار را تحکیم کند.
در بند ۳ از ماده ۳ این دستورالعمل جدید خودرویی تاکید شده خوروهای سواری از این پس براساس ترازیابی (Benchmarking) با حداقل سه خودروی رقیب (مشابه) خارجی مقایسه و بر اساس شاخص رقابت‌پذیری، رتبه‌بندی می‌شوند. در محاسبه نرخ خودروها نیز از متوسط 6ماهه نرخ ارز بازار متشکل استفاده خواهد شد. در ادامه این بند نیز فرمولی از این شاخص رقابت‌پذیری و یک رتبه‌بندی ارائه شده که هدف آن کنترل برای عدم افزایش قیمت محصولات خودروسازان نسبت نمونه‌های مشابه خارجی است.
خودرو از بورس کالا حذف شد؟
اما در بند ۵ ماده ۵ دستورالعمل جدید ظارت بر بازار خودرو شورای رقابت اعلام شده «از این پس، خودروسازان باید از طریق سامانه یکپارچه فروش خودرو، نسبت به ثبت‌نام و فروش محصولات خود اقدام کنند». بنابراین می‌توان اینگونه برداشت کرد که با عنایت به این بند، عرضه خودرو در بورس کالا به پایان کار خود رسیده و همه‌چیز دوباره به روال قبل بازگشته است.
بورس امروز نیز که با توجه به گمانه‌زنی‌های پایان هفته گذشته، امروز با امید زیادی در انتظار انتشار رسمی این دستورالعمل بود، با رنج‌های منفی سنگینی مواجه شد و بسیاری از نمادهای گروه خودرویی و دیگر صنایع تا صف فروش نیز عقب‌نشینی کردند. ماهیت و بطن این داستان، برای بازار سهام که بر پایه اقتصاد آزاد و شفافیت استوار شده، طبیعتا ناخوشایند است و از تداوم شرایط نامناسب خودروسازان و دست و پنجه نرم کردن این صنعت با اقتصاد دستوری و انباشت زیان بیشتر خبر می‌دهد.
تغییر چهره بورس با تم شورای رقابت
تا قبل از شروع داستان شورای رقابت و مخالفت با عرضه خودرو در بورس کالا، بورس تهران به دلایلی از جمله بهبود چشم‌انداز خودروسازان، افزایش نرخ دلار و انتظارات تورمی، بهبود قیمت کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی و... روزهایی صعودی و همراه با ورود پول را تجربه می‌کرد که با افزایش قابل توجه ارزش معاملات نیز همزمان شده بود. با این حال و در زمانی که تمامی متغیرها از ادامه روند صعودی خبر می‌دادند، یک نامه شرایط را به صورت کامل تغییر داد تا بار دیگر بورس تهران وارد روزهای سختی شود.
در روزهای نخست بهمن ماه، در زمانی که معاملات بورس تهران در جریان بود، نامه‌ای از سمت شورای رقابت منتشر شد که در آن خودروهای داخلی عرضه شده در بورس کالا را انحصاری خوانده بود و خواستار لغو عرضه خودرو در بورس کالا شد. این موضوع در همان دقایق ابتدایی شوک شدیدی را به بازار سهام وارد کرد و بورس تهران پس از آن تاکنون به جز دو روز کاری متعادل، با کاهش شدید نماگرهای خود، ارزش معاملات خرد و همچنین تشدید خروج پول مواجه است. امروز نیز درحالی که سهامداران همگی در انتظار انتشار دستورالعمل شورای رقابت و خبرهای مثبت در این زمینه بودند، این شورا شوک نهایی خود را به بورس وارد کرد و نماگرهای تالار شیشه‌ای با کاهش‌های بیش از یک درصدی مواجه شدند.
در نمودارهای زیر، وضعیت شاخص کل بورس، شاخص هم‌وزن، ارزش معاملات خرد سهام و روند ورود خروج پول از ابتدای زمستان سال جاری تا به امروز نمایش داده شده است که به خوبی تغییر چهره بورس را پس از این چالش به نمایش می‌گذارد. همانطور که در نمودارها پیداست، شاخص کل و هم‌وزن از زمان انتشار این نامه تاکنون با کاهش بیش از ۹ درصدی مواجه شده‌اند. این درحالی است که شاخص کل بورس تا قبل از این ۱۷ روز کاری طول کشیده بود که بتواند به این میزان رشد کند.
در بخش ارزش معاملات نیز این شوک منفی به صورت واضحی پیداست. همانطور که در نمودار زیر دیده می‌شود، در روزهای سبز بورس تهران، ارزش معاملات خرد سهام در بازه‌ای به بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومان نیز رسیده بود اما اکنون این متغیر بااهمیت که از رونق بورس خبر می‌دهد، با کاهش بسیار زیادی مواجه شده و حتی در روز چهارشنبه هفته گذشته به مرز ۵ هزار میلیارد تومان رسید. وضعیت وخیم‌تر اما در میزان خروج پول حقیقی‌ها از بورس خودنمایی می‌کند. از زمان انتشار این نامه (که البته برخی آن را نظرشخصی رئیس شورای رقابت می‌دانستند)، تا به امروز عددی نزدیک به ۹ هزار میلیارد تومان پول از سمت کدهای حقیقی از چرخه معاملات خارج شده‌اند که این می‌تواند واکنش کاملا واضحی از سمت سهامداران بورس تهران به اقتصاد دستوری باشد.
چرا چالش خودرویی‌ها در بورس همه‌گیر شد؟
یکی از نکات جالب توجه حواشی اخیر در رابطه با عرضه خودرو در بورس کالا، واکنش کلیه صنایع اعم از کوچک و بزرگ به این موضوع بود؛ به طوری که کلیت بورس تهران با خبرهای مثبت و منفی آن تحت تاثیر قرار گرفته است. اگرچه بسیاری اعتقاد دارند که این موضوع نشان از لیدرمحوری بورس تهران دارد اما نکته‌ای که در این مورد باید به آن توجه کرد این است که اتفاق اخیر نشان می‌دهد صنعت خودرو و مشکلاتی که در آن وجود دارد، نمونه کاملی از نبود هماهنگی و اراده اصلاح در سیاستگذاری اقتصادی کشور است و این موضوع نشان می‌داد که آیا سیاستگذار به صورت واقعی اراده اصلاحات اقتصادی را دارد و یا ممکن است بار دیگر همچون گذشته به دخالت‌های نادرست بپردازد. بنابراین دیگر صنایع نیز از این موضوع متاثر شدند زیرا این رویه در سیاستگذاری‌ها نشان می‌دهد که دولت همچنان بر اقدامات نادرست خود پافشاری می‌کند و در صورت عدم اصلاح، دیگر گروه‌ها نیز ممکن است با چنین شرایطی مواجه شوند. همانطور که در نمودار زیر نیز پیداست، شاخص کل بورس طی چند وقت اخیر روند مشابهی با شاخص صنعت خودرو داشته است. طی همین مدت که شاخص کل بورس ۹ درصد از ارتفاع خود را از دست داد، شاخص صنعت خودرو نیز با شرایطی یکسان همراه شد. در برش‌های زمانی مختلفی نیز که خبرهای مهمی از این حوزه منتشرر شده است، روند یکسانی را برای شاخص کل و شاخص خودرو شاهدیم که همراهی تالار شیشه‌ای با تحولات این صنعت را از منظر سیاستگذاری کلان اقتصادی تایید می‌کند.
تبادل نظر