آنگونه که اکونومیست گزارش داده است، ولیعهد عربستان سعودی و حاکم بالفعل این کشور در یک مصاحبه تلویزیونی نادر در بیستم سپتامبر، با لبخندی تایید کرد که توافقی میان اسرائیل و عربستان در پیش است و «هر روز به ما نزدیک‌تر می‌شود.» به نظر می‌رسد برای اولین بار رسیدن به یک توافق واقعی و جدی باشد. او گفته است که این پیمان «بزرگترین معامله تاریخی از زمان جنگ سرد» خواهد بود. در ۲۲ سپتامبر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، تایید کرد که این سه کشور «درنقطه اوج» توافق هستند.
از زمانی که شاهزاده محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد شناخته می شود، حداقل یک جلسه محرمانه با آقای نتانیاهو برگزار کرده است. هر دو کشور یک رقیب مشترک در ایران دارند و بی سر و صدا معاملات تجاری انجام می دهند. اما در سال ۲۰۲۰ توافقنامه ابراهیم بین اسرائیل و چندین کشور عربی بدون عربستان سعودی امضا شد. تعداد کمی انتظار داشتند که روابط اسرائیل و عربستان در زمان حیات پدر شاهزاده رسمی شود. ملک سلمان، که از نسلی است که هرگونه رابطه با اسرائیل برایش غیرقابل تصور بود. اکنون انگیزه‌های دو طرف برای انجام یک توافق تشدید شده است. برای سعودی‌ها، انگیزه ایجاد یک اتحاد استراتژیک جدید با آمریکاست. دو کشور روابط امنیتی دارند، اما پادشاهی عربستان خواهان یک پیمان دفاعی رسمی‌تر است. به ویژه اینکه برنامه هسته‌ای ایران تشدید شده است و به این معنی ایران اکنون در آستانه دستیابی به تسلیحات هسته‌ای بوده و توازن امنیتی منطقه را به هم می‌زند. آنگونه که وال‌استریت ژورنال گزارش داده است، گفتگوهای شکل گرفته میان آمریکا و عربستان شامل امکان توسعه یک اجرایی شدن برنامه انرژی هسته‌ای غیرنظامی به همراه تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم توسط آمریکایی‌ها در خاک عربستان سعودی است. همانگونه که آرامکو، غول نفتی عربستان، در اصل توسط آمریکا اداره می شد. در حالی که گفته می‌شود این تلاش‌ها ماهیت غیرنظامی دارد و هدف ناگفته آمریکا جلوگیری از مسابقه تسلیحات هسته‌ای در خاورمیانه است. محمد بن سلمان می‌گوید در صورت عبور ایران از آستانه، حق دنبال کردن سلاح‌های هسته‌ای را برای خود محفوظ می‌دارد. او در مصاحبه تلویزیونی خود گفت: «اگر آنها یکی را دریافت کنند، ما هم باید یکی را بگیریم. اما ما نمی خواهیم این اتفاق بیفتد.
اکنون برای رئیس‌جمهوری جو بایدن، یک چارچوب دیپلماتیک و دفاعی جدیدی ایجاد شده است. با حمایت آمریکا در خاورمیانه که حول دو قدرت منطقه‌ای ساخته شده است، یک دستاورد بزرگ سیاست خارجی برای ورود به سال انتخابات خواهد بود. او در طول مبارزات انتخاباتی خود چندین سال پیش وعده بود که با عربستان سعودی به‌عنوان همانطور که آنها هستند رفتار کند. اسن سخنان ناظر بر اتفاقاتی بود که پس از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار رخ داد. اما امروز به نظر می‌رسد که قوانین واقعی سیاست حاکم است. دولت او توافق را راهی برای آمریکا برای انطباق با یک دوره جدید ژئوپلیتیکی می‌داند که در آن ضامن نهایی امنیت کشورهای خلیج‌فارس برای دهه‌های آینده باقی می‌ماند، حتی در شرایطی که اقتصاد آنها به سمت آسیا متمایل می‌شود. این سیاست‌های برای آمریکا نتایجی خواهد داشت. هم اینکه ایران را در رسیدن به اهدافش با دشواری رو به رو می‌کند، هم بازارهای انرژی را آرام می‌کند و از اینکه خاورمیانه به حوزه نفوذ چین تبدیل شود جلوگیری می‌کند. البته موانع داخلی عادی‌سازی برای عربستان همچنان قابل توجه است. حتی یک سلطنت تقریباً مطلق(عربستان سعودی)، نمی‌تواند افکار عمومی را در نظر نگیرد. بر اساس نظرسنجی صورت گرفته در سال ۲۰۲۳، تنها ۲ درصد از جوانان عربستان سعودی از عادی سازی روابط با اسرائیل حمایت می کنند، در حالی که این رقم در امارات متحده عربی ۷۵ درصد و در مصر ۷۳ درصد است (هر دو کشور روابط رسمی با دولت یهودی دارند).
این وضعیت نشان می‌دهد که چرا بن سلمان در مصاحبه‌اش به اشغال نظامی فلسطین توسط اسراییل اشاره می‌کند. برای ما، مسئله فلسطین بسیار مهم است. ما باید این بخش را حل کنیم.» مذاکرات موازی بین سعودی ها و فلسطینی ها در حال تشدید است. یک هیئت رسمی فلسطینی قرار است در ماه اکتبر به ریاض سفر کند. به گفته یک منبع در کرانه باختری، مقامات فلسطینی در چند ماه گذشته تقریباً به صورت هفتگی از پایتخت عربستان دیدن کرده اند. با این حال، شاهزاده در مصاحبه تلویزیونی خود به طرح صلح عربی سال ۲۰۰۲ اشاره‌ای نکرد. طبق آن طرح روابط با اسرائیل تنها پس از عقب‌نشینی اسرائیل از تمام سرزمین‌هایی که در جنگ شش روزه ۱۹۶۷ تصرف کرده بود پیش‌بینی‌می‌شد. مناطقی از جمله بیت المقدس شرقی و همینطور قرار بود یک کشور فلسطینی تشکیل شود. در عوض، ولیعهد عربستان تنها وعده‌های مبهمی مبنی بر معامله‌ای داد که «نیازهای فلسطینی‌ها» را تأمین کند و «زندگی خوب» را برای آنها تضمین کند. همه طرف‌ها تصویری از خاورمیانه جدید را ترسیم می‌کنند که با ارتباطات جدید حمل‌ونقل و انرژی مرتبط است، جایی که فرصت‌های اقتصادی فراتر از نفرت‌های قدیمی است.
در بخشی دیگر از این گزارش آمده است که هر رهبر اسرائیلی مشتاق پایان دادن به انزوای منطقه‌ای کشورشان بوده که از زمان تأسیس آن در سال ۱۹۴۸ ادامه داشته است. با این حال اکنون ماه‌های پایانی پر هرج و مرج نخست‌وزیری بنیامین نتانیاهو آغاز شده و اکنون این سوال مطرح است که چرا سیاستمداری که سال‌ها در مورد خطرات برنامه هسته‌ای ایران صحبت می‌کرده است، مایل شده غنی‌سازی اورانیوم عربستان را به عنوان بخشی از هر بسته حمایت کند؟ یک توافق می‌تواند موج شوکی در سیاست اسرائیل با عواقب غیرقابل پیش بینی ایجاد کند. ائتلاف تندرو او شامل احزابی است که نماینده یهودی‌نشینان مذهبی در کرانه باختری اشغالی هستند که مخالف هرگونه امتیازی برای فلسطینیان هستند. شهرک نشینان در حزب لیکود خود او نیز حضور دارند. همه هشدار می‌دهند که با هرگونه مصالحه یا معامله‌ای که در آن اسرائیل باید کنترل هر سرزمینی را رها کند، مخالفت خواهند کرد.
به نظر می‌رسد محمود عباس، رئیس‌جمهور فلسطین متوجه شده است که سعودی‌ها پیش از برقراری روابط با اسرائیل دیگر منتظر تشکیل کشور فلسطین نخواهند بود. اما او مایل است که اسرائیل حداقل ساخت شهرک های جدید را متوقف کند و خودمختاری بیشتر فلسطینی‌ها را در کرانه باختری تضمین کند. حتی این امر ائتلاف فعلی نتانیاهو را از بین می‌برد. یک سیاستمدار ارشد جناح راست می‌گوید: «تنها فرمولی که ائتلاف از آن دفاع خواهد کرد این است که فلسطینی‌ها برای نیازهای خود فقط پول عربستان را دریافت کنند، اما نه حقوق دیگری». اگر محمد بن سلمان حتی از بخشی از خواسته‌های فلسطینی‌ها حمایت کنند، نتانیاهو احتمالاً حمایت برخی از اعضای ائتلاف خود و همراه با آن اکثریت خود در کنست(پارلمان اسراییل) را از دست خواهد داد. تنها گزینه او استفاده از چشم‌انداز یک توافق تاریخی برای جلب حمایت احزاب میانه‌رو است که تاکنون از همراهی به دولت او خودداری کرده‌اند. و حالا برای انجام چنین کاری خواهان تغییرات قابل توجهی در سیاست هستند. نتانیاهو ممکن است از این فرصت برای تغییر ائتلاف خود و جایگزینی راست افراطی با میانه‌روها استقبال کند. اما در حالی‌که احزاب میانه‌رو به رهبری «بنی گانتز» و «یایر لاپید» طرفدار توافق با عربستان هستند. اگرچه آقای لاپید نسبت به چشم‌انداز غنی‌سازی هسته‌ای عربستان ابراز نگرانی جدی کرده است.
در بخش پایانی این گزارش آمده است: حتی بایدن هم ممکن است درباره‌ی این پیمان در داخل کشور با دشواری‌هایی رو به رو باشد. چشم‌انداز برنامه هسته‌ای عربستان، آمریکایی‌ها را نگران گسترش سلاح‌های هسته‌ای در منطقه خواهد کرد. هم از یک سو بسیاری در حزب دموکرات از سابقه حقوق بشری سعودی‌ها متنفر هستند و هم جمهوریخواهان که با هر چیزی که دولت بایدن پیشنهاد دهد مبارزه خواهند کرد، ممکن است مانع آن شوند. امید او این است که آقای نتانیاهو که همچنان در میان جمهوریخواهان محبوبیت دارد، بتواند مخالفان خود را تحت تأثیر قرار دهد. پتانسیل توافق آمریکا، عربستان و اسرائیل ممکن است بسیار زیاد باشد، اما پنجره سیاسی برای دستیابی به آن اندک است. آقای نتانیاهو گفته است که: «اگر در چند ماه آینده به آن دست پیدا نکنیم، ممکن است آن را چند سال به تعویق بیندازیم.»
تبادل نظر