یادنامه‌ای برای دکتر قدیری اصلی

دکتر باقر قدیری اصلی، آخرین استاد از بنیانگذاران آموزش علم اقتصاد نوین دارفانی را وداع گفت. دکتر باقر قدیری اصلی، زاده سادات محله رشت، دانش آموخته دانشگاه دولتی پاریس  و استاد ممتاز دانشکده علوم اقتصادی دانشگاه تهران در سن ۹۷ سالگی با یک زندگی پربار حرفه‌ای از میان ما رفت. زنده یاد دکتر قدیری در سال ۱۳۲۹ به پاریس رفت. او طی مدت ۱۰ سال اقامت در فرانسه موفق به اخذ کارشناسی حقوق از دانشگاه پاریس، دیپلم سیاسی از انستیتوی مطالعات قضائی نیس فرانسه، دیپلم عالی اقتصاد سیاسی از دانشگاه پاریس، دیپلم عالی علوم اقتصادی و دکترای دولتی اقتصاد از دانشگاه پاریس شد. در سال ۱۳۴۴ به عنوان استادیار به جمع فرهیختگان دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران پیوست. در آن زمان هنوز رشته علوم اقتصادی به صورت مستقل در ایران تدریس نمی‌شد. با همت ایشان و همراهی استادان بنام آن روزگار مثل زنده یاد دکتر پیرنیا ( دانش آموخته پاریس و کمبریج)، دکتر آگاه ( دانش آموخته آکسفورد، دانشجوی جان هیکس)، دکتر تمدن جهرمی ( دانش آموخته مدرسه اقتصادی لندن دانشجوی کارل پوپر و ایمره لاکاتوش)، دکتر مشکات ( دانش آموخته دانشگاه پاریس) و دکتر زندی حقیقی‌( دانش آموخته دانشگاه پاریس) و با اندک فاصله زمانی زنده یاد مهندس مدنی، دانشکده علوم اقتصادی از دانشکده حقوق و علوم سیاسی منشعب و در همین دوره برنامه درسی رشته علوم اقتصادی با مشاورت جان هیکس و اورسولا هیکس از استادان  دانشگاه آکسفورد، کمبریج و مدرسه اقتصادی لندن با استانداردهای روز دنیا تدوین شد. در سال ۱۳۴۹ دانشکده علوم اقتصادی در منطقه امیرآباد استقرار یافت. ساختمان این دانشکده متعلق به دانشکده علوم اجتماعی بود که با پشتکار استادان آن زمان امکان استقرار دانشکده اقتصاد در این مکان فراهم گردید. به خاطر دارم که در یکی از گفتگوهای استاد و شاگردی، این مرد دوراندیش فرمودند: در سال ۱۳۴۶ بعد از جدایی از دانشکده حقوق و علوم سیاسی و تاسیس دانشکده به ریاست دکتر پیرنیا، هنوز دانشجویان ما "لامکان و لاکتاب " بودند و این من را به عنوان یک معلم آزار می‌داد.
حال که ساختمان پرامکانات و شرایط تحصیلی ایده آل با کتابخانه‌ای بی‌نظیر در مقیاس ایران و کلاسهایی با استاندارد عالی در کنار برنامه درسی متعارف دنیای مدرن برای دانشجویان فراهم شده بود، فرصت کافی برای تدوین کتابهای درسی، انجام پژوهش‌های اقتصادی و نشر مجلات علمی وجود داشت. در این دوره زمانی مجله تحقیقات اقتصادی علاوه بر زبان فارسی به دو زبان فرانسه و انگلیسی منتشر می‌شد. دکتر قدیری برای تامین کتابهای درسی مورد نیاز دانشجویان دست به قلم شد و کتابهای اقتصاد خرد، اصول علم اقتصاد و آمار برای اقتصاد را در نخستین سالهای تاسیس دانشکده اقتصاد در اختیار دانشجویان اقتصاد قرار داد. در خاطره‌ای نقل می‌کردند که در ترجمه Macroeconomics و Microeconomics مشکل داشتیم و هر استادی واژه مناسب خود را برمی‌گزید. تا اینکه فرصت سفری علمی به کابل فراهم شد. دیدم که مردم آنجا به صندلی می گویند چوک، به بزرگ می‌گویند کلان و کوچک می‌گویند خرد. در همین‌جا جرقه واژه‌های اقتصادخرد و اقتصاد کلان در ذهن من زده شد. این‌گونه بود که دو واژه فاخر و ماندگار علم اقتصاد را از خود برجای گذاشت.
دغدغه‌های میهن‌دوستانه دکتر قدیری در هیچ سنی فروکش نکرد. دوره پس از ۱۳۵۷، برهه زمانی پرتورم ایران است. تورم فزاینده، کاهش ارزش ریال و تنگنای معیشت مردم برای این بزرگمرد نوع‌دوست آزار دهنده بود. به همین دلیل آثار تاثیرگذار پول و تورم را به عنوان کتابهای درسی و بدون هیچ قراردادی برای تامین مالی آن از سوی یک سازمان دولتی به رشته تحریر درآوردند. کتاب نظریه های پولی ایشان فصلی دارد ذیل عنوان "یکصد سال تجربه مبارزه بی‌نتیجه با تورم در ایران". دکتر قدیری در این فصل نشان می دهد که مبارزه نظامی، امنیتی و دستوری با تورم کارساز نیست، به قول استاد "چو در طاس لغزنده افتاد مور، رهاننده را چاره باید نه زور". برخی از آثار ایشان پر است از این نکته‌های ادبی نغز و پر مغز. در جای دیگری می‌گوید حاکمان باید رعایت اوضاع معیشتی شهروندان را بکنند، در غیراین صورت عصیان اجتماعی محتمل است. شواهدی از این گونه اعتراضات را با شعری از اعتراض مردم به گرانی نان در دوره قاجار می‌آورد. شاه کج کلاه رفته کربلا نان شده گران یک من یک قران. این حکایتهای ادبی همیشه کلاسهای درس و سخنرانی‌های ایشان را برای دانشجویان جذاب می‌کرد. شاید برخی از مخاطبان سخنرانی دکتر قدیری در سومین کنفرانس سیاستهای پولی و ارزی را به خاطر بیاورند، گفتگوی دو جغد در باره بقا و فنای یک ملک.

در تابستان ۱۳۸۴ دانشکده مدیریت اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف سلسله گفتگوهایی با عنوان عدالت اجتماعی را به همت گروه اقتصاد برپا کرد. در یکی از ارائه‌ها که جناب دکتر محمد طبیبیان سخنرانی پرمحتوایی درباره فلسفه عدالت در اقتصاد داشتند، زنده یاد دکتر قدیری در سن ۷۸ سالگی در حالیکه دوره بازنشستگی را سپری می‌کردند، بی‌تکلف در میان دانشجویان نشسته بودند که مورد توجه سخنران محترم قرار گرفته و از حضور ایشان قدردانی شد. استاد ما تنها از نظر دانش و دلمشغولی‌های اجتماعی برجسته نبود، مردی بود باوقار و همیشه پیراسته. آثار علمی و منش حرفه‌ای این مرد نکونام برای همیشه جز جدایی ناپذیری از آموزش علم اقتصاد در ایران است. یادشان جاوید.