«محسن پاک‌آئین» سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان با اشاره به دلایل وقوع دور جدید تنش‌های میان ایروان و باکو اظهار کرد: وقوع درگیری‌های اخیر آذربایجان و ارمنستان به چندین علت می‌تواند صورت گرفته باشد. نخست اینکه در توافق‌نامه‌ای که در سال ۲۰۲۰ میلادی در مسکو میان دو کشور امضا شد، ابهاماتی وجود دارد که این ابهامات از طرف هر دو کشور به یک نوع تفسیر و تحلیل می‌شود و به بهانه‌ای برای درگیری تبدیل می‌شود.
در همین رابطه بخوانید: نقشه آذربایجان علیه ایران
بخشی از ابهامات این است که وضعیت قره‌باغ و شهر خانکندی و حاکمیت قره‌باغ که در واقع جز تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان به حساب می‌آید و هم‌اکنون نیروهای روسیه در آنجا حضور دارند، همچنان مبهم است؛ چراکه این منطقه هنوز به جمهوری آذربایجان تحویل داده نشده است. این دقیقاً یک استخوانِ بین زخم به حساب می‌آید و می‌تواند هر لحظه اوضاع را تحریک و درگیری را تشدید کند.
وی ادامه داد: همچنین وضعیت حق و حقوق دو کشور در مورد کریدورهای حمل و نقل مانند زنگزور و غیره هم نامشخص است؛ به این معنا که هنوز مشخص نشده که مثلاً عبور آذربایجانی‌ها از ارمنستان و رسیدن به نخجوان، تحت حاکمیت کدوم کشور است یا اینکه اساساً این منطقه یک جغرافیای آزاد به حساب می‌آید یا خیر.
در همین رابطه ارمنی‌ها اعلام می‌کنند که اینجا تحت حاکمیت ایروان است و حق اعمال حاکمیت دارم که به نظرم ادعای درستی به حساب می‌آید و از منظر دیگر باکو هم مدعی است که این منطقه یک جغرافیای آزاد است و هر کسی می‌تواند از آنجا تردد کند که البته در توافق‌نامه مسکو چنین موضوعی مطرح نشده است.
مجموع این موضوعات باعث می‌شود که طرفین حس می‌کنند در کنار گفت‌وگوهای سیاسی که با یکدیگر انجام می‌دهند باید یک قدرت‌نمایی نظامی هم علیه یکدیگر داشته باشند.
این تحلیلگر مسائل قفقاز تصریح کرد: علت دوم را باید تحریکات ترکیه دانست. آنکارا به اعتقاد من بیشترین نقش را در دامن زدن به این جنگ دارد و علناً هم اعلام کرده که در این جنگ، در کنار باکو خواهد ایستاد. این اقدام و مواضع به صورت واضح دخالت در امورد داخلی ارمنستان به حساب می‌آید و مغایر با موافقت‌نامه مسکو است.
این اقدامات ترکیه حتی بر خلاف تلاش کشورهای منطقه و همچنین مغایر با ماهیت صلح و تلاش‌های بین‌المللی شکل گرفته به خصوص از سوی گروه مینسک به حساب می‌آید و به نوعی در حال برهم زدن اوضاع است.
معتقدم که ترکیه به دنبال آن است تا اهداف خودش را به عنوان عضوی از ناتو دنبال کند و مایل است که ناتو را به سمت شرق متمایل کند. این سناریو نه تنها مورد قبول ایران بلکه مورد قبول تمام کشورهای منطقه هم نیست.
پاک‌آئین افزود: آتش‌افروزی و تحریکات ترکیه هم در این میان قابل ملاحظه است و باید مورد رصد و نظر قرار بگیرد که دلیلش خط‌دهی از سوی رژیم صهیونیستی است و به عادی‌سازی روابط تل‌آویو و آنکارا هم ربط دارد؛ چراکه اسرائیل نمی‌تواند به صورت مستقیم در پرونده قفقاز ورود کند و به همین دلیل سناریوهای خود را از طریق ترکیه دنبال می‌کند.
دلیل این اقدام تل‌آویو هم مشخص است؛ هرچه تنش در قفقاز و منطقه بیشتر باید، این رژیم راحت‌تر و بیشتر می‌تواند تسلیحات خودش را به آذربایجان بفروشد. به همین دلیل ترکیه و اسرائیل علاقه دارند که در قفقاز صلح ایجاد نشود و هنوز هم این دو در حال تحریک باکو هستند.
نکته دیگر این است که آنکارا و تل‌آویو در همین راستا در حال مذاکره با ارمنستان برای عادی‌سازی روابطشان هستند؛ به گونه‌ای که ترکیه همین حالا و در خفا در حال مذاکره با ایروان است و حتی ایران را به عنوان میانجی موردنظر دارد.
از سوی دیگر رژیم صهیونیستی هم ارتباط‌هایی با مقامات ارمنستان برقرار کرده که مجموع این دو موضوع نشانه نفاق را نمایان می‌کند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: فکر نمی‌کنم که این جنگ همانند گذشته بازهم ادامه پیدا کند و به نظرم روس‌ها دست به کار خواهند شد و بحث میانجی‌گری را دنبال خواهند کرد. روسیه درگیر پرونده اوکراین است و علاقه دارد که تنش در قفقاز به خصوص میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان فروکش کند.
به اعتقاد من درگیری‌ها در حدی نیست که بخواهد ژئوپلیتیک منطقه را برهم بزند ولی خط قرمز جمهوری اسلامی ایران همانند گذشته عدم تغییر مرزهای جغرافیایی خواهد بود که از گذشته بر آن تاکید داشته است.
تهران تلاش می‌کند که اوضاع را به سمت استقرار صلح و ثبات پیش ببرد و روسیه هم همین موضوع را دنبال خواهد کرد؛ چراکه هر دو کشور می‌دانند تغییر ژئوپلیتیک منطقه می‌تواند باعث حضور نیروهای فرامنطقه‌ای شود و این به معنای به وجود آمدن تشویش و درگیری خواهد بود که در ابتدا دامن ارمنستان و آذربایجان را خواهد گرفت.
لذا ایروان و باکو باید تلاش کنند تا از هر طریقی که شده تنش میان خود را کنترل کنند و به سمت صلح و سازش پیش بروند تا اوضاع از کنترل خارج نشود.
منبع: ایلنا
تبادل نظر