چرا با وجود رشد قیمت‌ها در بازارهای رقیب، بورسی‌ها نقطه پایانی برای ریزش نمی‌بینند؟ بهترین محرک‌های تغییر مسیر بورس کدامند؟
فردای اقتصاد: در برنامه زنگ پایان امروز همراه با نادر اسراری مدیر صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی اکسیرزیست پارسیان و وحید نوبخت مدیر سرمایه‌گذاری ارزش آفرینان فدک به بررسی چالش‌های بازار سهام و چرایی روند نزولی بورس با وجود رشد قیمت‌ها در میان بازارهای رقیب پرداخته شد. ضمن آنکه نگاهی نیز به شکاف میان دو نظر دلار آزاد و نیمایی و روند رو به افزایش آن انداخته شد تا بتوان پاسخی برای این سوال یفت که آیا از این فاصله می‌توان به عنوان پتانسیل آتی بازار سرمایه استنباط کرد؟ اصلا بهترین محرک‌های تغییر مسیر بورس و راه نجات این بازار کدام است؟ در این میان کارشناسان بهبود چشم‌انداز بازارهای جهانی و گشایش‌های سیاسی را مهمترین محرک تغییر مسیر بورس می‌دانند اما چندان به آن امیدوار نیستند. ضمن آنکه معتقدند در شرایط فلی با توجه به عدم امکان توسعه صنایع نمی‌توان انتظار رشدی واقعی در بازار سرمایه داشت.
مسئله اصلی بورس تهران چیست؟
دقیقا ۷۸۵ روز از آغاز عقب‌نشینی شاخص کل بورس تهران از قله دو میلیون و ۱۰۰ هزار واحد می‌گذرد و هر چند در این مدت سه موج صعودی در بازار تجربه شد اما هیچ یک از این روندهای افزایشی پایدار نماند و سهامداران هر چه در روزهای مثبت بورس تهران سود کسب می‌کردند، در ادامه از دست می‌دادند تا هر روز فضای ناامیدانه‌تری بر دادوستدها حاکم شود.
نگاهی به دو دهه نوسان در بورس تهران
با گذشت بیش از دو سال از رکود معاملات سهام در تالار شیشه‌ای و افت محسوس قیمت‌ها این روزها بسیاری از فعالان بازار سهام نگاهی ناامیدانه به آینده داشته و گویا قرار نیست این روند کاهشی هیچ گاه پایان یابد. این در حالی است که نگاهی به پیشینه بازار سهام در حداقل ۲۰ سال گذشته نشان می‌دهد هر روند نزولی دلیلی دارد که شاید هیچ یک شبیه قبلی نباشد اما به هر حال جایی پایان یافته و پس از آن روندی عکس را شاهد خواهیم بود.
متهم رکود بازار سهام
نادر اسراری در رابطه با دلیل اصلی رکود بورس تهران عنوان کرد: لازمه رونق صنایع در یک کشور یا به دلیل رشد اقتصادی است که در یک دهه گذشته این عدد نزدیک صفر بوده است یا به دلیل رشد تورم و افزایش قیمت دلار. در حال حاضر به نظر می‌رسد زیرساخت در زمینه‌های مختلف صنعتی به چالشی برای شرکت‌های بورسی تبدیل شده است و استهلاک بیشتر از سرمایه به وضعیت فعلی بورس دامن زده است.
وحید نوبخت درباره چرایی وضعیت فعلی بازار سرمایه گفت: برآیند دیدگاه‌های موجود در بازار سرمایه حکایت از ارزندگی این بازار دارد که به دلیل ابهامات سیاسی و زیرساختی سرمایه‌گذاران اقبال چندانی به آن نشان نمی‌دهند. مسئله ارزندگی بورس تهران باید شفاف باشد، براساس ارزش جایگزینی بسیاری از شرکت‌ها ارزنده هستند اما به دلیل اینکه بسیاری بر اساس ارزش جایگزینی اقدام به خرید سهام نمی‌کنند و دیدگاه آن‌ها ارزش ذاتی شرکت‌ها و چشم‌انداز سودآوری واقعی است، همچنان تقاضایی برای این دست نمادها وجود ندارد.
وی خاطرنشان کرد: اعدادی که برای نسبت P/E آینده‌نگر مطرح می‌شود، متناسب با مفروضات باید به روزرسانی شده و تاثیر قیمت‌های جهانی را بر این عدد در نظر گرفته شود. به نظر می‌رسد دلیل خروج سرمایه‌ها از بورس بنیادی است؛ در این بین چشم‌انداز نه چندان مطلوب اقتصاد جهانی و سایه‌ای که بر روند قیمتی کامودیتی‌ها انداخته، شرایط را برای بورس کامودیتی‌محور تهران سخت‌تر از گذشته کرده است. ضمن آنکه افزایش ریسک‌های سیستماتیک نیز بخشی از سرمایه‌ها را از ورود به جریان دادوستد سهام (که به نظر می‌رسد از منظر ارزش‌گذاری، در سطوح مناسبی قرار دارد)، منصرف کرده است. سرمایه‌گذارانی که فعلا ترجیح می‌دهند تا مشخص شدن برخی عدم قطعیت‌ها بی‌گدار به آب نزنند.
افزایش شکاف دلارها چه سیگنالی به بورس می‌دهد؟
در چند ماه گذشته با افزایش امیدواری‌ها نسبت به احیای برجام فاصله دلار نیما و آزاد کاهش یافته بود، اما مجددا با کاهش امیدواری‌ها نسبت به احیای زودهنگام برجام و به تبع آن شقف‌شکنی دلار آزاد، این فاصله در حال افزایش است. هرچند که شاهد افزایش ملایم نرخ دلار نیما نیز هستیم.
نادر اسراری مدیر صندوق سرمایه گذاری خصوصی اکسیرزیست پارسیان در پاسخ به این سوال که راه نجات بورس افزایش قیمت دلار نیما است؟ عنوان کرد: افزایش نرخ دلار نیما با توجه به سیاست‌های چند ماه گذشته دولت نمی‌تواند کمک چندانی به بورس کند و به رونق بازارها کمک کند. با حذف ارز ترجیحی مجوز افزایش نرخ برای برخی کالاها صادر شد اما در حال حاضر شرکت‌ها با مشکلات سرمایه در گردش و افزایش هزینه‌های عملیاتی روبرو هستند که بسیار بیشتر از افزایش نرخ‌ها از سوی سیاست‌گذار است و با توجه به اولویت کنترل تورم توسط دولت مجوز افزایش قیمت مجدد دور از انتظار است.
او ادامه داد: با توجه به مسائل سیاسی به نظر می‌رسد باید منتظر افزایش قیمت دلار آزاد باشیم و به دنبال آن دولت به ناچار نرخ دلار نیما را افزایش خواهد داد که این موضوع رشد اسمی مقطعی را برای بورس تهران به دنبال دارد اما نمی‌تواند رشد دلاری برای آن به دنبال داشته باشد.
نوبخت، مدیر سرمایه‌گذاری ارزش آفرینان فدک تاکید کرد: دولت اولویت اقتصادی را در کنترل تورم قرار داده است که در این موضوع نیز موفق نبوده است. در حال حاضر ارز نیما به مانند سابق تنها ابزار برای تعیین قیمت پایه کالاهای صنعتی بورس نیست و تمام مواد اولیه باید با ثبت تقاضا در این سامانه وارد کشور شوند و این به معنای تاثیر مستقیم نرخ نیما بر معیشت مردم است. در صورتی که اگر گشایش‌های سیاسی لازم حاصل نشده و منابع ارزی به کشور وارد نشود، دلار نیما به ارز ۴۲۰۰ تومانی جدید تبدیل خواهد شد و فاصله آن با دلار آزاد بیش از پیش افزایش خواهد یافت.
مهمترین محرک‌های رشد بورس
وحید نوبخت مهمترین محرک‌های رشد بازار سرمایه را نرخ دلار و قیمت کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی می‌داند. او در این خصوص می‌گوید: اکثر صعودهای بازار در دوره جهش‌های ارزی و با یک فاصله مشخص اتفاق افتاده است و از سوی دیگر موضوعی که بر بورس تهران به عنوان یک بورس کامودیتی‌محور اثرگذار است مسئله کامودیتی‌ها و رکود بازارهای جهانی است که هنوز نشانه‌های بازگشت در این بازار دیده نمی‌شود هرچند که از شتاب کاهش قیمت‌ها کاسته شده است اما از این ناحیه محرکی برای بورس تهران وجود ندارد. در موضوع نرخ ارز نیز به نظر می‌رسد فاصله‌های زمانی افزایش ناگهانی نرخ ارز کاهش یافته است اما با ادامه شرایط موجود سناریو جهش ارزی تا پایان سال دور از ذهن است.
این کارشناس تاکید کرد: در صورت تکرار روند بودجه‌ریزی سال گذشته و محقق نشدن فروش نفت پیش‌بینی شده در بودجه نمی‌توان چشم‌انداز سودآوری مناسبی برای بازار سرمایه حداقل در بازه زمانی کوتاه‌مدت داشت.
نادر اسراری نیز خاطرنشان کرد: بازار سهام این روزها به واسطه رشد اقتصادی نزدیک به صفر در سال‌های اخیر تنها به نرخ ارز به عنوان یک محرک اصلی وابسته شده است. برخلاف دهه ۷۰ و فعالیت‌های زیرساختی خوبی که در کشور انجام شد به نظر می‌رسد در حال حاضر امکان توسعه صنایع وجود نداشته و از این سمت نمی‌توان به رشد واقعی بازار سرمایه امیدوار بود و با توجه به احتمال افزایش ادامه‌دار نرخ بهره در کشورهای غربی همچنان سایه رکود جهانی بر بورس تهران وجود دارد.