چرا شرکت‌های بزرگ مجوز واردات خودرو نگرفتند؟

فردای اقتصاد: لیست واردکنندگان مجاز خودرو در سال ۱۴۰۱ اگرچه هنوز تکمیل نشده است، اما فعلا تنها شامل هفت خودروساز کشور شده و خبری از نام واردکنندگان قدیمی و نمایندگی‌های رسمی اسبق خودروسازان خارجی در این لیست نیست. از سوی دیگر، نام ایران خودرو بزرگ‌ترین خودروساز کشور هم علیرغم وعده‌های قبلی فعلا در لیست واردکننده‌های خودرو دیده نمی‌شود. تجار نیز امکان نقش‌آفرینی در واردات خودرو را نیافته‌اند. اما علت غیبت این دسته از فعالان اقتصادی و بزرگان صنعت خودرو در مسأله واردات چیست؟

چرا ایران خودرو در لیست واردکنندگان خودرو نیست؟

دسته اول غایبان بزرگ واردات خودرو شرکت‌هایی هستند که قبلا فعالیت گسترده و جدی در زمینه واردات و همچنین سابقه همکاری با برندهای شناخته‌شده‌ای را داشتند که اتفاقا خودروهای این برندها در محدوده مجاز واردات سال ۱۴۰۱ (خودروهای زیر ۲۰ هزار دلار) جا می‌گیرند. این شرکت‌ها عبارتند از ایران خودرو (واردکننده سابق برند سوزوکی Suzuki و شریک پژو Peugeot)، ایرتویا (نمایندگی رسمی سابق برند تویوتا Toyota)، نگین خودرو (برند رنو Renault)، آسان موتور (برند هیوندای Hyundai)، اطلس خودرو (برند کیا Kia)، فامیلی موتور (برند هوندا Honda) و سیف خودرو (برند سوبارو Subaru).

بزرگ‌ترین غایب را باید ایران خودرو یعنی بزرگ‌ترین خودروساز کشور دانست که هنوز مشخص نیست چه چیزی موجب عدم جذابیت واردات برای این خودروساز یا رد صلاحیت آن از سوی وزارت صمت شده است.

البته آن طور که به نظر می‌رسد هفت شرکتی که فعلا مجوز واردات گرفتند قرار است خودروهای زیر ۱۰ هزار دلار را وارد کنند. بنابراین، احتمالا باید در انتظار افزوده شدن تعداد دیگری از شرکت‌ها به عنوان واردکنندگان خودروهای بین ۱۰ تا ۲۰ هزار دلار به لیست واردکنندگان مجاز باشیم.

نگین خودرو و ایرتویا از واردات خودرو منع شدند؟

برای نبودن برخی دیگر از شرکت‌های فوق در لیست واردکنندگان مجاز خودرو البته می‌توان توجیهاتی یافت. از جمله آن‌ها نگین خودرو و ایرتویا هستند که پرونده مالباختگان این شرکت‌ها همچنان باز است. شرکت‌های نگین‌خودرو، ایرتویا، آریتا و نگین خودرو ایرسا، متهم به قاچاق سازمان یافته در بازه زمانی سال‌های ۹۰ تا ۹۷ هستند و بعید نیست این موضوع در غیبت این شرکت‌ها نقش داشته باشد. نگین خودرو تا قبل از سال ۹۷ و ممنوعیت واردات خودرو محصولات رنو را توسط و با هماهنگی با رنو پارس وارد کشور می‌کرد. ایرتویا نیز نمایندگی رسمی تویوتا را تحت اختیار داشت. اخیرا دادستان تهران اعلام کرد رسیدگی به پرونده نگین خودرو و ایرتویا در مرحله پایانی است.

غیبت نمایندگی‌های سابق بنز و بی‌ام‌و

گروه دوم آن دسته از شرکت‌ها هستند که سابقه همکاری با برندهای لوکس و گران‌قیمت‌تر خودرو را داشتند و طبیعی است که به دلیل خارج بودن سطح قیمت آن برندها از محدوده مجاز واردات در سال جاری علاقه‌ای به واردات نداشته باشند.

پرشیا خودرو (نمایندگی سابق بی ام و BMW)، تولیدی خدماتی تجارت ستاره ایران (نمایندگی رسمی بنز Benz) و معین موتور (نمایندگی رسمی پورشه Porsche) مثال‌هایی از این گروه هستند.

نکته جالب توجه آن است که به عقیده بسیاری، ستاره ایران که زیرمجموعه ایران خودرو است، امسال در نمایشگاه بین‌المللی خودروی تهران با نمایش خودرهای بنز در غرفه ایران‌خودرو تلاش داشت آمادگی خود را برای واردات نشان دهد و اعتبار خود را به عنوان نمایندگی رسمی این خودروساز آلمانی یادآوری کند. هر چند که این آرزوها با محدودیت‌های آیین‌نامه واردات خودرو ناکام ماند.

رامک خودرو (وارد کننده سابق برند سانگ یانگ SsangYong و آئودی Audi) و ماموت خودرو (واردکننده سابق فولکس واگن Volkswagen) نیز در همین دسته جای می‌گیرند. البته فعالان صنعت خودرو شاید چندان ذهنیت خوبی در خصوص رامک خودرو نداشته باشند که طبق اعلام بانک مرکزی در سال ۹۷، نزدیک به ۶.۵ میلیون یورو و در یک مرحله ۲.۷ میلیون یورو ارز دولتی برای واردات خودرو دریافت کرده بود اما خود شرکتدر آن زمان اعلام کرد هیچ خودرویی برای عرضه ندارد. در سال‌های پیش از آن هم، زمانی خبر کسب نمایندگی رسمی واردات آئودی به کشورمان توسط رامک خودرو منتشر شد و همان موقع بسیاری به وقوع چنین امری مشکوک بودند. این تردیدها زمانی شدت گرفت که شرکت آلمانی آئودی در بیانیه‌ای اعلام کرد که هیچ نماینده رسمی توزیع و خدمات در ایران ندارد و به خریداران هشدار داد. اما رامک خودرو در زمان اعلام شده مراسم رونمایی از خودروی روز آئودی را برگزار کرد کرد. سپس برای رفع ابهامات به وجود آمده، این شرکت اعلام کرد که مجوز فعالیت خود را از نمایندگی آئودی در ایتالیا اخذ کرده است و از طریق این نمایندگی، محصولات آلمانی را وارد کشور می‌کند.

ماموت خودرو اما به نوعی به صورت غیرمستقیم در واردات خودرو دخیل است. این شرکت از سال ۱۴۰۰ توسط آمریکا تحریم شد. اما «مکث موتور» زیرمجموعه ماموت خودرو از جمله هفت شرکت مجاز به واردات خودرو است. مکث موتور که سال ۹۹ تاسیس شده است، سابقه تولید خودروهای «کلوت» و «تیارا»، محصولات مونتاژی برندهای چینی دایون و بایک را دارد.

غیبت برخی واردکنندگان خودرو چینی

اگرچه خودروهای چینی از گزینه‌های قابل واردات هستند، اما این گمانه‌زنی وجود دارد که با توجه به آنکه محصولات بسیاری از برندهای فوق طی سال‌های پس از ممنوعیت واردات، در داخل کشور مونتاژ شده است، به همین دلیل شاید شاهد حضور برخی واردکنندگان سابق خودروهای چینی در لیست جدید نیستیم.

بازرگانی مدیا قشم (برند ام‌ جی MG)، سازه‌های خودروی دیار (برند فوتون، بایک و گریت‌وال Foton-BAIC- Great Wall)، جیلران موتور (برند جیلی Geely)، البرز خودرودیزل سازان (برند هایما Haima)، گروه بهمن (برند فاو FAW)، خودروسازان راین (برند گریت‌وال Great Wall) و آرین دیزل پایا (برند جک JAC) دسته چهارم غایبان هستند که همگی سابقه واردات از برندهای چینی را دارند.

مطلب مرتبط: واردکنندگان مجاز از چه برندهایی خودرو می‌آورند؟

چرا فقط خودروسازان مجوز واردات خودرو گرفتند؟

طبق لیست ۷ نفره وزارت صنعت فعلا تنها خودروسازان امکان واردات خودرو را یافته‌اند. چراکه احتمالا فقط آن‌ها از عهده شروط سخت‌گیرانه آیین‌نامه واردات خودرو (لزوم ارائه خدمات پس از فروش توسط واردکننده و همچنین انتقال فناوری) برمی‌آیند.

البته موضع وزارت صمت در خصوص ضروری بودن شرط «انتقال فناوری» کاملا شفاف نیست. این وزارتخانه هم این مسأله را رد کرده است هم از طرف دیگر، در یک اطلاعیه گویی تلاش کرده تا ضروری بودن این شرط را توجیه کند. در این اطلاعیه آمده است: «ارائه خدمات پس از فروش جز شروط واردات در دوره‌های گذشته نیز بوده و برای حفظ حقوق مصرف‌کننده ارائه خدمات پس از فروش ضروری است. داشتن نمایندگی رسمی نیز تکلیف ماده ۴ قانون ساماندهی صنعت خودرو است و وزارت صمت ملزم به رعایت قانون مصوب مجلس می‌باشد».

در ماده ۴ قانون ساماندهی صنعت خودرو آمده است:

واردات خودرو برابر آیین‌نامه‌هایی که توسط وزارت صنعت و تجارت با رعایت شرایط زیر پیشنهاد می‌شود و به تصویب دولت می‌رسد، مجاز است

۱- تعیین مشخصات فنی خودرو با اولویت واردات خودروهای برقی، ترکیبی، کم مصرف، ایمن و مورد استفاده عامه

۲- تامین خدمات پس از فروش و انتقال فناوری

۳- تعیین صلاحیت‌های فنی و حرفه‌ای واردکنندگان و برخورداری از نمایندگی رسمی خودروساز خارجی

۴- تعیین سقف واردات خودرو با ملاحظه تنظیم بازار، حمایت از تولید با کیفیت داخلی و رعایت منابع ارزی کشور با اولویت مصرف ارز برای کالاهای اساسی و ضروری.

معاون حمل و نقل وزیر صمت نیز ۵ شهریور در اعلام شرایط اجرایی شدن آیین‌نامه واردات خودرو، به این موضوع کاملا اشاره داشته است.

منوچهر منطقی، معاون حمل و نقل وزیر صمت شروط واردات خودرو را چنین مشخص کرد:

‍۱- ایجاد یا استفاده از شبکه خدمات پس از فروش با پنج شرط ایجاد نمایندگی خدمات پس از فروش به ازای واردات هر ۱۰۰۰ خودرو، ایجاد یک نمایندگی در صورت واردات کمتر از ۱۰۰۰ خودرو، تامین قطعات یدکی ضروری قبل از واردات، تامین تجهیزات، اسناد و آموزش نفرات خدمات پس از فروش و اعلام فناوری‌های انتقال یافته در خدمات پس از فروش

۲- دریافت مجوز رسمی از تولیدکننده محصول برای تضمین ارائه خدمات پس از فروش یا انتقال فناوری.

۳- داشتن تجربه در واردات خودرو یا استفاده از شرکت‌های دارای تجربه در این زمینه

۴- ارائه سطح انتقال فناوری در خودروهای اقتصادی برای تولید در کشور

به این ترتیب، به نظر می‌رسد دو موضوع «کسب نمایندگی رسمی از خودروساز خارجی و ارائه خدمات پس از فروش» و «انتقال فناوری» دو شرط واردات هستند که دست تجار و افراد عادی را برای واردات خودرو بسته است. در گذشته هم واردات خودرو تا قبل از سال ۹۵ توسط دو گروه نمایندگی رسمی و واردکنندگان عادی انجام می‌شد. اما از دی ۹۵ تا سال ۹۷ که واردات ممنوع شد، طبق فرمان دولت تنها شرکت‌هایی که نمایندگی رسمی از خودروسازان خارجی کسب کرده بودند می‌توانستند واردات را انجام دهند.

لیست کامل غایبان بزرگ واردات خودرو را اینجا بخوانید: این شرکت‌های بزرگ مجوز واردات خودرو نگرفتند