فردای اقتصاد: شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در معاملات آخرین هفته از شهریور ماه با ۰.۲ درصد افت تا محدوده رقم ۲ میلیون و ۱۲۱ هزار واحدی مجبور به عقب‌نشینی شد تا در مجموع تابستان شاهد افت ۲.۴ درصدی این نماگر باشیم. در این میان معیار هم وزن طی دادوستدهای هفته گذشته شرایط نسبتا مطلوبی را تجربه کرد و با رشد ۰.۵ درصدی توانست تا سطح ۷۲۱ هزار و ۷۹۹ واحدی افزایش ارتفاع دهد. (جزئیات بیشتر از عملکرد بازارها در نیمسال نخست ۱۴۰۲ را اینجا بخوانید) اما معاملات اولین هفته نیمسال دوم بورس چگونه خواهد بود؟ کارشناسان پاسخ می‌دهند.
نگاه بورس به رویدادهای منطقه‌ای
مهرداد حق‌گو با ارزیابی وضعیت معاملات بازار سهام به «فردای اقتصاد» گفت: همان‌طور که در معاملات هفته جاری شاهد بودیم، رکود شدیدی بازار را فرا گرفته و با توجه به حجم معاملات بسیار پایین ( حدود ٣-٤ هزار میلیارد تومان در روز)، نوسانات خاصی هم در قیمت‌ها رخ نداده است.
وی ادامه داد: در بازار فروشنده خاصی وجود ندارد و خریداران نیز با توجه به عدم چشم‌انداز صعودی دلار در کوتاه مدت و افزایش ریسک‌های سیستماتیک، خریدهای خود را به تعویق انداخته و نظاره‌گر هستند. از مهم‌ترین عواملی که به این رکود دامن زده، می‌توان به تعطیلی‌های میان هفته، تنش سیاسی- نظامی در قفقاز جنوبی که می‌تواند پای ایران را هم به این نزاع باز کند، عدم بیان صریح دولت در مورد نرخ خوراک و تسعیر ارز برخی صنایع، دسترسی بانک مرکزی به ارزهای مربوط به فروش نفت سال‌های قبل و سال جاری و متعاقبا کنترل آن و تا حدودی کاهش تقاضای سنتی خرید سهام در اواخر شهریور و اوایل مهر اشاره کرد.
حق گو عنوان کرد: انتظار می‌رود در هفته آینده نیز شاهد حجم اندک معاملات با نوسانات کم باشیم و اگر فضا به همین صورت باقی بماند احتمال کاهش قیمت‌ها بیشتر از افزایش آن است.
وی افزود: قطعا طی هفته آینده معامله‌گران اخبار مربوط به درگیری آذربایجان و ارمنستان را با دقت بسیار دنبال خواهند کرد و در صورتی که شرایط صلح برقرار شود، می‌توان امیدوار به ایجاد تقاضا در بازار بود. البته به نظر می‌رسد همچون دو هفته گذشته، بازارساز سعی بر ثبات قیمت‌ها خواهد کرد و در قیمت‌های بالا، عرضه‌ها را افزایش خواهد داد.
این کارشناس بازار سرمایه معتقد است، در صورتی که اتفاق خاصی در نرخ ارز یا تنش های قفقاز جنوبی و عوامل بنیادین دیگر رخ ندهد، جریان معاملات همانند این هفته پیش رود.
متغیرهای اثرگذار بر معاملات
احسان خاتونی داریان، کارشناس بازار سرمایه در گفت و گو با «فردای اقتصاد» عنوان کرد: تابستانی سخت را با حجم معاملات پایین و رکود گسترده به پایان رساندیم. از ابتدای سال جاری بازار سرمایه شرایط خوبی را تجربه کرد، اما ناگهان در ۱۷ اردیبهشت ماه ورق برگشت. حجم و ارزش معاملات به صورت غیر عادی افزایش یافت و بازار سرمایه گارد نزولی شدیدی را گرفت. ۴۰ روز بعد مشخص شد که قرار است نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و سوخت صنایع به صورت کاملاً غیرکارشناسی افزایش یابد. بازار به محض این که متوجه چنین رویدادی شد از همان روز معاملاتی افت سنگین دیگری را تجربه کرد و سرمایه‌گذاران خرد تازه متوجه عمق بحران شدند.
وی ادامه داد: افزایش نرخ خوراک اتفاق مهمی بود که اغلب صنایع بورس را تحت تاثیر قرار داد. اما مهم‌تر از موضوع افزایش نرخ‌ها، بی‌اعتمادی گسترده‌ای بود که بازار با آن مواجه شد. بنابراین اندک سرمایه‌گذارانی که بعد از اتفاقات مرداد ۹۹ در بورس باقی مانده بودند؛ عطای بورس را به لقای آن بخشیدند و از بازار خارج شدند. در ادامه اما اعتراضات فعالان صنفی و بازار سبب تشکیل جلسات کارشناسی شد و بدنه دولت و وزرات اقتصاد، بار دیگر قانع شدند که به فرمول نرخ خوراک بازگردند و آن را در برنامه هفتم بگنجانند.
خاتونی داریان تصریح کرد: اما در همین حین بازار با بحرانی موسوم به "اثر جبرائیلیون" مواجه شد. ایده این افراد این بود که باید بورس کالا را حذف کرد و شرکت‌ها را مجبور کرد تا با ارز ترجیحی و قیمت‌گذاری دستوری محصولات خود را بفروشند تا در ادامه بتوان تورم را کنترل کرد . بورس از این اتفاقات لطمه دیگری خورد.
به هر ترتیب با توصیه کارشناسان، دولت مبنای محاسباتی قیمت‌های پایه پتروشیمی‌ها را به ارز مبادله‌ای بازگرداند. سایر اقدامات اصلاحی که مد نظر فعالان بازار است از جمله تغییر مبنای ارز محاسباتی نرخ پالایشگاه‌ها، احتمالاً در آینده‌ای نه چندان دور انجام شود.
وی افزود: بعید به نظر می‌رسد در آینده شاهد ریسک‌های خاصی از این ناحیه در بازار سرمایه باشیم. ریسک‌های بازار می‌تواند مسائل دیگری از جمله جنگ احتمالی در قره باغ باشد که یک بار نیز بازار از این ناحیه ضربه خورده است.
با توجه به مواضع ایران در خصوص بحران قره باغ در صورت بالا گرفتن هر گونه بحران، بازار سرمایه نیز ممکن است از آن اثر بپذیرد؛ همان‌طور که منفی شدن معاملات هفته گذشته نیز در روز پایانی به نوعی منتسب به این نوع بحران بود. اما به هر حال این بحران نیز می تواند به نوعی موقت باشد؛ شاید تهدید مهم‌تری که بازار با آن مواجه است ناشی از نوسانات قیمت‌های جهانی و بحران‌های جهانی به خصوص از جانب چین باشد. به هر حال چین بازیگر مهمی در کامودیتی‌ها است و بورس تهران نیز به طور سنتی وابستگی بالایی به کامودیتی ها دارد.
این تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است، متغیر دیگری که رکود را در بازار به ارمغان آورده است به بالا بودن نرخ‌های بدون ریسک باز می‌گردد. رسیدن نرخ‌های غیر رسمی بدون ریسک به سطوح ۲۷ تا ۲۸ درصد اتفاقی نیست که بتوان به سادگی از آن عبور کرد. این نرخ ها P/Eهای تحلیلی و جذاب بازار را بار دیگر کاهش می‌دهد. تا زمانی که این سودها در اقتصاد توزیع می‌شود، رشد شارپی بازار کمی بعید است. اما به هر حال در همین شرایط نیز بازار می‌تواند در نیمه دوم سال شرایط بهتری را تجربه کند چرا که فعالان اقتصادی انتظار دارند نرخ ارز در نیمه دوم سال یک پله رشد کند در واقع نرخ ارز یک محرک مهم برای بازار محسوب می‌شود.