فردای اقتصاد: رشد سالانه شاخص تولید صنعتی در مردادماه نسبت به مرداد سال گذشته به بیش از ۶ درصد رسیده که نسبت به یک سال گذشته، بیشترین رشدی است که اتفاق افتاده. به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت کرونایی نسبتاً شدید تابستان گذشته، بخشی از این رشد (نسبت به تابستان قبلی) را بتوان ناشی از کم‌شدن محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری کرونا دانست. در چهار صنعت خودرو و قطعات، ماشین‌آلات و تجهیزات، منسوجات و فلزات اساسی رشدی بیشتر از شاخص میانگین رخ داده و در سوی دیگر، محصولات کاغذی، صنایع غذایی و دستگاه‌های برقی رشد منفی داشته‌اند. در ماه گذشته به خاطر افت تقاضا موجودی انبار در اکثر صنایع کاهش یافته اما در صنعت خودرو به خاطر افزایش اقدام به فروش خودروسازها در ماه‌های اخیر، موجودی انبار کاهش شدیدی داشته است.
پژوهشکده پولی و بانکی که بازوی پژوهشی بانک مرکزی ایران است، گزارش ماهانه تولید صنعتی را به صورت نسبتاً منظمی منتشر می‌کند که در آن به کمک داده‌های شفاف‌تر شرکت‌های بورسی، تخمینی از وضعیت صنایع مختلف ارائه می‌شود؛ صنایع بورسی که تولیدشان برابر بیش از نصف تولید کشور است، باعث می‌شوند بتوان پیش از انتشار داده‌های رسمی از تصویر صنعت که با تأخیر زیاد و دیر به دیر منتشر می‌شوند، شهودی به وضعیت به‌روز تولید صنعتی به دست آورد.
افت تقاضای حقیقی در بنگاه‌های بورسی
گزارش شاخص تولید صنعتی نشان می‌دهد در حالی که تولید اکثر گروه‌های صنایع نسبت به مرداد سال قبل افزایش یافته، اما موجودی انبار همه صنایع به جز دو صنعت خودرو و دارو روند افزایشی داشته است؛ این اتفاق به این معناست که میزان فروش این صنایع به اندازه تولیدشان رشد نکرده است.
با این حال همان‌طور که نمودار زیر نشان می‌دهد، میانگین موجودی انبار رشد منفی داشته است. دلیل اصلی این رشد منفی در ماه‌های گذشته تأثیر بالای کاهش موجودی انبار خودروسازها در شاخص است؛ این شرکت‌ها که در این دوره بخش بیشتری از موجودی انبارشان را به سمت فروش برده‌اند، با وجود افزایش تولید با کاهش موجودی انبار همراه شده‌اند. مازاد تقاضای واضحی که برای خودروهای داخلی وجود دارد (تابع عواملی از جمله ممنوعیت واردات و قیمت‌گذاری دستوری) باعث می‌شود میزان فروش نه به تقاضای بازار بلکه بیشتر به تصمیم شرکت‌ها و البته فشارهای دولت بر آن‌ها وابسته باشد.
خودروسازی همچنان بزرگ‌ترین صنعت ضررده
گزارش پژوهشکده پولی و بانکی می‌گوید در سال‌های اخیر همواره شرکت‌های خودروسازی و قطعه‌سازی بدترین وضعیت را از نظر سودآوری داشته‌اند. در سال ۱۴۰۰ زیان این صنایع ۳۰ درصد بیشتر شده بود، اما در بهار ۱۴۰۱ نسبت به بهار گذشته، زیان آن‌ها ۳۷ درصد کمتر بوده است. البته برای آشنایی با وضعیت به‌روزتر سودآوری شرکت‌ها باید تا پایان تابستان صبر کرد. آمارهای ماهانه بیشتر از نظر مقدار تولید قابل استفاده هستند و گزارش پژوهشکده محاسبه سود و زیان را به صورت فصلی انجام می‌دهد، چرا که صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی نیز به صورت فصلی سود و زیان را منعکس می‌کند.
بی‌اثری عجیب محدودیت‌های مالی و تجاری
یکی از نکات عجیب نتایج گزارش این است که در حال حاضر اثر چندانی از محدودیت‌های مالی و تجاری مشاهده نمی‌شود؛ رشد تولید شرکت‌هایی که محدودیت مالی شدید دارند چند ماه است که از رشد تولید بقیه کمتر نیست. در ماه اخیر رشد شاخص برای شرکت‌های صادرات‌محور پس از مدت‌ها بالاتر از باقی شرکت‌ها قرار گرفت که صادرات‌محوری کمی دارند. همچنین از ابتدای سال اوضاع رشد تولید شرکت‌های وابسته به واردات بیشتر از سایر شرکت‌ها بوده است. بنابراین محدودیت‌های مالی و تجاری در این نتایج خود را نشان نمی‌دهد. می‌توان حدس زد عوامل کلان مهم‌تر اثر اصلی را روی عملکرد کل صنایع دارند، به طوری که اثر کوچک‌تر قیدهای مالی و تجاری کمتر نمایان می‌شود.
صنایع پیشروی مردادماه
همان‌طور که نمودار زیر نشان می‌دهد، بیشترین رشد تولید از مرداد ۱۴۰۰ به مرداد ۱۴۰۱ در گروه خودرو و قطعات رخ داده که بیش از ۲۰ درصد رشد داشته است. صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات و منسوجات هم رشد قابل توجهی را نسبت به سال گذشته تجربه کرده‌اند. رشد تولید صنعت ماشین‌آلات و تجهیزات باعث شده رشد تولید کالاهای سرمایه‌ای مثبت و قابل توجه باشد. شاخص تولید کالاهای مصرفی و واسطه‌ای هم مثبت اما بسیار کوچک‌تر بوده است.
محصولات شیمیایی در هر دو ماه تیر و مرداد حدود ۳ درصد رشد نقطه‌ای سالانه داشته‌اند. تحت تأثیر رشد قابل توجه شرکت‌های فولادی، صنعت فلزات اساسی رشدی هشت درصدی داشته است. رشد منفی محصولات فلزی در تیرماه به رشد مثبت در مرداد و رشد مثبت زیاد محصولات کاغذی در تیرماه، به رشد منفی در مرداد منتهی شده است.