فردای اقتصاد: شاخص مدیران خرید یا (pmi) شاخصی مرسوم در بخش‌های صنعت و ساختمان است که تغییرات فروش و همچنین انتظارات مدیران این بخش‌ها را می‌سنجد. این شاخص برای بخش مسکن در ماه شهریور به عدد ۴۲ رسیده است که یکی از پایین‌ترین میزان‌های شاخص مدیران خرید در سه سال اخیر است. اگر فروردین‌ماه را در نظر نگیریم، این عدد نشان می‌دهد که گستردگی کاهش فعالیت بنگاه‌های ساختمانی یکی از شدیدترین‌ها طی سه سال اخیر بوده است.
شامخ مسکن چیست؟
شامخ یا همان شاخص مدیران خرید عددی بین صفر تا صد دارد. شیوه تهیه این شاخص هم به این صورت است که در پایان ماه، اتاق تعاون ایران از مدیران بخش مسکن ۱۲ سوال کیفی پرسیده می شود که پاسخ آن‌ها کاهش، افزایش یا بدون تغییر است. حال برای کمی کردن این شاخص کیفی، به جای پاسخ‌های فوق عدد گذاشته می‌شود. به این صورت که اگر تولید کاهش یافته باشد، عدد صفر در نظر گرفته می‌شود و اگر افزایشی باشد عدد ۱۰۰، عدم تغییر هم عدد ۵۰ می‌گیرد. به این ترتیب هنگامی که شامخ کمتر از ۵۰ می‌شود نشان می دهد که میزان فعالیت‌های ساختمانی مانند تولید و ارائه خدمات، نسبت به ماه گذشته کاهش داشته است. به این ترتیب مقایسه سری زمانی اعداد این شاخص کار چندان درستی نیست، زیرا که این شاخص به نوعی کیفی است.
به عنوان مثال فرض کنید ۳ سازنده وجود دارند که از آن‌ها نظرسنجی می‌شود. اگر این افراد تولیدشان در ماهی که گذشته نسبت به ماه قبلی حتی یک واحد هم کاهش یافته باشد عدد صفر برای پاسخشان در نظر گرفته است و با توجه به این که همه بنگاه‌ها اعلام کاهش تولید کرده‌اند عدد شامخ صفر می‌شود. اما اگر یک بنگاه با افت شدید ۱۰ واحدی تولید مواجه شده باشد و دو بنگاه دیگر هر کدام یک واحد تولیدشان را افزایش داده باشند، عدد دو بنگاه صد می‌شود و یک بنگاه که کاهش تولید داشته صفر. عدد شامخ در این حالت ۶۷ می‌شود. این در حالی است که در حالت اول تولید کل در مجموع ۳ واحد کم شده و در حالت دوم ۸ واحد. به این ترتیب می‌توان گفت که با شامخ نمی‌توان «مقدار کاهش تولید» یا حتی «شدت کاهش تولید» را نشان دهد. شامخ تنها گستردگی تغییرات فعالیت‌های بنگاه‌ها را نشان می‌دهد. در همین رابطه هم می‌توان به اثر فصلی بر شامخ اشاره کرد. به عنوان مثال در فروردین‌ماه هر سال به علت نیمه تعطیل بودن، شامخ افت بسیار شدیدی را تجربه می‌کند. علت هم این که اغلب بنگاه‌ها فعالیتشان در تعطیلات نوروز تعطیل می‌شود و به همین خاطر با گستردگی بالای کاهش تولید عدد شاخص مدیران خرید هم معمولا به کمترین میزان می‌رسد.
رکود مسکن همه جانبه می‌شود؟
اصلی‌ترین سوالی که مدیران خرید بخش ساختمان پرسیده می‌شود، میزان فعالیت‌های انجام شده است که عدد حاصل از آن به عنوان شامخ کل ساختمان هم شمرده می‌شود. ۱۱ سوال دیگر در شامخ کل نقشی ندارند اما اطلاعات مفیدی از مسیر این بازار می‌دهد. همان‌طور که گفته شد، در شهریورماه عدد شامخ ساختمان به ۴۲.۷ واحد رسیده است. اگر فروردین‌ماه‌ها را به علت نیمه تعطیلی در نظر نگیریم، شامخ شهریور امسال همراه با دی پارسال به کمترین مقدار از ابتدای ۹۹ رسیده‌اند.
یکی دیگر از پرسش‌ها درباره میزان فروش بوده که شامخ آن به ۴۱ واحد رسیده است. همچنین شامخ سفارشات جدید مشتریان هم به کمتر از ۴۴ واحد رسیده و این دو نشان می‌دهند که بخش زیادی از مدیران ساختمانی در ماه گذشته با کاهش فروش مواجه بودند. آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار برای شهریور هم این افت تعداد معاملات را تایید می‌کند.
یک سوال جالب توجه اما قیمت محصولات تولید شده بود که شامخ آن در ماه گذشته به ۴۱.۵ واحد رسیده است. به نظر می‌رسد با آرامش نسبی بازار مسکن در شهریور و بعد از جهش‌های تند و تیز مسکن در اردیبهشت تا مرداد، در ماه گذشته قیمت ساختمان‌های تعداد قابل توجهی از فعالان ساختمانی افتی نسبی داشته است. به نظر می‌رسد این اتفاق یکی از دلایل افزایش موجودی محصول نهایی (ساختمان) برای بخش گسترده‌ای از سازندگان شده است. عدد شامخ موجودی محصول نهایی یا نیمه تمام به عدد جالب ۶۷ رسیده است.
یکی دیگر از نکات جالب، کاهش قیمت مواد اولیه بوده است. به طوری که شامخ قیمت مواد اولیه به عدد ۴۸ رسیده است. بررسی داده‌های سامانه کدال نشان می‌دهد که با گذر از پیک بی‌برقی که باعث افزایش قیمت محصولاتی مانند سیمان شده بود، در شهریور نرخ فروش سیمان حدود ۱۲ درصد کاهش داشته است. در همین حال بررسی‌ها نشان می‌دهد که قیمت فولاد هم در شهریور حدود ۸ درصد افت داشته است. در همین حال شامخ موجودی مواد اولیه و همچنین مواد اولیه خریداری شده در پایان شهریور به عدد جالب توجه ۶۲ رسیده است. به نظر می‌رسد همین کاهش قیمت مواد اولیه باعث شده تا مدیران بخش مسکن میزان خرید و انبار مواد اولیه خود را نسبت به مرداد افزایش دهند.
یکی دیگر از شامخ‌هایی که به کمتر از ۵۰ رسیده، شامخ انتظارات در ارتباط با فعالیت‌های شرکت در ماه بعدی (مهرماه) بوده که به عدد ۴۶ رسیده است. به نظر می‌رسد عملکرد ضعیف در پایان تابستان، افزایش انتظار برای احیای برجام در شهریورماه و همچنین گذر از تابستان که فصل جابجایی‌ها محسوب می‌شود، باعث شده تا مدیران ساختمانی ناامید از افزایش فروش باشند و انتظار داشته باشند که فعالیت‌ها در مهر باز هم کاهش یابد.