فردای اقتصاد: سنگ‌آهن یکی از کامودیتی‌هایی است که طی دو سال گذشته یعنی از زمان همه‌گیری کرونا و دوران اوج و افول اقتصادی پس از آن، با نوسانات قیمتی بسیاری همراه بود. میزان وابستگی این کالا به وضعیت اقتصادهای بزرگ دنیا به‌خصوص کشور چین بر هیچکس پوشیده نیست و از زمان شروع سیاست‌های اقتصادی و سیاسی این کشور که منجر به شروع روندی نزولی برای اقتصاد این کشور شد، سنگ‌آهن نیز از روزهای خوش خود فاصله گرفت. این کالای پایه که به نوعی اصلی‌ترین ماده اولیه برای تولید فولاد نیز به شمار می‌رود، تاثیر قابل‌توجهی را نیز بر قیمت این فلز مهم گذاشته است.
شروع همه‌گیری کرونا و ظهور آن در کشور چین که به عنوان بزرگترین خریدار و مصرف‌کننده سنگ‌آهن در دنیا شناخته می‌شود، کاهش تقاضا و رکود سنگینی را در بازارهای جهانی به وجود آورد که تاثیر بالایی نیز بر قیمت این ماده معدنی داشت، به‌طوریکه قیمت آن در همان ابتدا به زیر ۸۰دلار نیز سقوط کرد و به مدت ۸ماه در همان محدوده قرار داشت. این موضوع اما آرامشی بود قبل از طوفانی که سال بعد از آن، انتظار سنگ‌آهن را می‌کشید. حمایت‌های مالی سنگین از بنگاه‌های اقتصادی و کشورهای توسعه‌یافته و به حرکت درآمدن آهسته چرخ‌های اقتصادی در کنار از بین رفتن محدودیت‌های سنگین کرونایی با واکسیناسیون جهانی، به مرور باعث افزایش تقاضا در بازارهای جهانی شد. رشد تولید صنایع به خصوص فولاد، بازگشت دوباره رونق به بازار مسکن و ساخت‌وساز به خصوص در کشور چین و... تقاضای قابل توجهی را برای سنگ‌آهن ایجاد کرد که طی مدت کمی بیشتر از یک سال، قیمت این کامودیتی از زیر ۸۰دلار به بالای ۲۰۰دلار رسید و رشد چشمگیر ۱۶۰درصدی را به ثبت رساند.
این اما تمام ماجرا نبود و بروز نشانه‌هایی از شروع یک روند کاهشی در اقتصاد کشور چین، همچنین سیاست‌های انقباضی در اقتصادهای توسعه‌یافته به خصوص آمریکا، بار دیگر فشار را بر کامودیتی‌ها از جمله سنگ‌آهن افزایش داد. در این بین، اما جنگ اوکراین در برهه‌ای توانست به عنوان محرک جدیدی برای قیمت سنگ‌آهن عمل کند، اما در برابر سیاست‌های این کشور در قبال صنعت فولاد مبنی بر کاهش تولید، همچنین مشکلات عمده‌ای که در اقتصاد این کشور و بازار مسکن آن وجود داشت، نتوانست تاثیر پایداری داشته باشد.
ظرف چینی سنگ‌آهن
قیمت سنگ‌آهن همانطور که طی سه ماه گذشته تکرار شده، همچنان در محدوده ۹۰دلار به ۱۲۰دلار در هر تن حرکت می‌کند. این در حالی است که قیمت این ماده معدنی در هفته‌های پس از شروع جنگ اوکراین در ۲۴فوریه به بیش از ۱۶۰دلار رسیده بود. با وجود نوسانات در اقتصاد چین، به طور کلی قیمت سنگ‌آهن طی چند وقت اخیر در سطح یکنواخت باقی مانده است. با این حال، طی ماه‌های اخیر، قیمت این کامودیتی از رکود موجود در حوزه مسکن و صنعت ساخت‌وساز چین به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده سنگ‌آهن دنیا تاثیر پذیرفته است و نبود چشم‌انداز مناسب در آن، امکان رشد قیمت را فراهم نمی‌کند.
در واقع، چین نزدیک به ۷۰درصد از حجم سنگ‌آهن از طریق دریا را خریداری می‌کند. این حجم، به نوبه خود حدود ۵۰درصد از تولید جهانی فولاد را تشکیل می‌دهد و طبیعتا عاملی کلیدی در تعیین قیمت سنگ‌آهن به حساب می‌آید. رصدخانه پیچیدگی اقتصادی (OCE) معتقد است که قیمت‌ها در سال ۲۰۲۲ به‌طور متوسط حدود ۱۱۰دلار در هر تن خواهد بود. همچنین پیش‌بینی می‌کند که این قیمت‌ها در سال ۲۰۲۳ به‌طور متوسط به ۸۰دلار در هر تن برسد. در چشم‌انداز ۲۰۲۷ نیز پیش‌بینی می‌شود که قیمت‌ها هر سال حدود ۱۵درصد کاهش یابد و تا سال ۲۰۲۷ به ۵۵دلار در هر تن برسد. از نشانه‌های این سقوط می‌توان به تداوم عملکرد ضعف در بخش املاک مسکونی چین که معمولا ۳۵ تا ۴۰درصد از مصرف داخلی فولاد را تشکیل می‌دهد، اشاره کرد که همچنان برای قیمت سنگ‌آهن خطر کلیدی است. گزارش‌ها از صنعت ساخت‌وساز در چین نشانه‌های فزاینده‌ای از مشکلات مالی و عدم‌اطمینان در رعایت مهلت‌های قانونی برای تسویه در سررسید بدهی‌ها از طرف بخش زیادی از ذی‌نفعان را نشان می‌دهد. OCE همچنین یادآور می‌شود که مجموع فروش خانه‌های نوساز در بین ۱۰۰شرکت ساخت‌وساز برتر چین در ژانویه ۲۰۲۲ حدود ۴۰درصد افت نسبت به سال قبل و فروش زمین‌های جدید در ۵۰شهر برتر در مدت زمان مشابه ۸۰درصد کاهش یافته است.
از طرفی چهار صادرکننده بزرگ سنگ‌آهن در جهان یعنی استرالیا، برزیل، آفریقای جنوبی و کانادا در سال ۲۰۲۱ حدود ۱.۳۵میلیارد تن صادرات داشتند که ۱.۶درصد بیشتر از سال ۲۰۲۰ و ۱.۲درصد بیشتر از سال ۲۰۱۸ بود و برعکس این رشد در سمت عرضه، پیش‌بینی می‌شود که تولید فولاد در چین یعنی سمت غالب تقاضا در طول دوره پیش‌بینی سالانه حدود ۱۰۳میلیارد تن ثابت بماند.
سرانجام سنگ‌آهن با تضعیف اقتصاد جهانی
با توجه به افزایش نرخ بهره‌برداری از کوره بلند توسط شرکت‌های فولادی چین در ماه سپتامبر، افزایش واردات سنگ‌آهن در این ماه دور از ذهن نبود. موضوعی که نشان می‌دهد، آنها عمدتا برای فصل اوج ساخت‌وساز آماده شده‌اند. با این حال، اکتبر داستان بسیار متفاوتی داشت. در طول ماه اکتبر، معامله‌گران تا حد زیادی از اطلاعاتی که سود را نشان می‌دهد، چشم‌پوشی کرده‌اند، زیرا شرکت‌های صنعتی چین در ماه‌های ژانویه تا آگوست با سرعت بیشتری با کاهش سودآوری مواجه شده‌اند که مقصر اصلی این موضوع محدودیت‌های سختگیرانه سیاست کووید-صفر چینی‌ها و بحران‌های ساخت‌وساز در حال انجام است. با نزدیک شدن به پایان ماه اکتبر، قیمت سنگ‌آهن در بحبوحه کاهش تولید فولاد به روند نوسانی خود ادامه داد. در این ماه، نرخ کوره بلند در تانگشان، یک مرکز شناخته شده فولاد چین، برای اولین بار در پنج هفته گذشته کاهش یافت. در همین حال، حاشیه‌های منفی همراه با چشم‌انداز ضعیف‌تر تقاضا، چالش‌های عمده‌ای را برای کارخانه‌های فولادی به اثبات رساند و آنها را از افزایش تولید منع کرد.
شرکت ریوتینتو همچنین نسبت به ادامه رکود در بازارهای جهانی کالا هشدار داده است. این شرکت به تهدید رکود اقتصادی در اروپا و ایالات متحده و بحران املاک در چین اشاره می‌کند که همگی همچنان بر تقاضای سنگ‌آهن تاثیر می‌گذارد. نمایندگان شرکت معدنی انگلیس و استرالیا اظهار داشتند که انتظار دارند با ظهور «خطرات نزولی برای تقاضا»، قیمت کالاها همچنان کاهش یابد. در همین حال، قراردادهای قیمت سنگ‌آهن در سنگاپور بیش از ۴۶درصد از آخرین اوج خود در ماه مارس کاهش یافته است.
سنگ‌آهن در حال حاضر نزدیک به پایین‌ترین حد خود در سال جاری، یعنی کمتر از ۹۰دلار در هر تن معامله می‌شود. در همین حال، شرایط نزولی احتمالا صنعت فولاد را در سه ماهه آخر سال ۲۰۲۲ تحت تاثیر قرار خواهد داد. با خطرات رکود اقتصادی و کاهش رشد در چین، برخی از کارخانه‌های فولادی حتی پیشاپیش تولید خود را برای تعمیرات زمستانی متوقف کرده‌اند. اکنون سوال اصلی این نیست که آیا این روند ادامه خواهد داشت یا خیر، بلکه سوال این است که چقدر ادامه خواهد داشت؟