فردای اقتصاد: سنجش ارزش واقعی بورس تهران به دلیل تغییر و تحولات رخ داده طی سال‌ها، همواره امری چالش‌برانگیز بوده و شاید نتوان نسخه واحدی برای آن تجویز کرد. با این حال اما با توجه به وضعیت متورمی که در اقتصاد کشور وجود دارد، محاسبه شاخص دلاری بازار سهام و مقایسه آن با روند چندین سال گذشته، می‌تواند یکی از ابزارهای در دسترس باشد. اگرچه افزایش عمق بازار با بیشتر شدن تعداد شرکت‌های حاضر در بورس تهران، وزن شرکت‌های موجود و عوامل دیگر، در تغییر این موضوع تاثیرگذارند اما شاخص‌سازی آن می‌تواند تا حدی بر نتیجه‌گیری بهتر از آن موثر باشد.
نگاهی به نمودار روند شاخص دلاری بورس تهران طی ۸ سال گذشته (اواخر سال ۱۳۹۳ تاکنون) با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده که هرکدام از آن‌ها به دلیل شرایط حاضر در آن زمان قابل توجیه است. متغیرهای اثرگذار در این نمودار، نرخ دلار بازار آزاد و همچنین شاخص قیمت (وزنی-ارزشی) است تا بتوان با کمتر کردن اثر عوامل حاشیه‌ای، نتیجه مناسب‌تری از آن دریافت کرد. شاخص قیمت یا همان شاخص قیمت (وزنی-ارزشی)، که با عبارت TEPIX هم نمایش داده می‌شود، بیانگر میزان تغییرات در میانگین قیمت سهام شرکت‌های بورسی با احتساب وزن شرکت‌هاست. به عبارت بهتر، تفاوت شاخص قیمت (وزنی-ارزشی) با شاخص کل تنها در این است که در شاخص کل هم قیمت سهام شرکت‌ها محاسبه می‌شود و هم سود نقدی شرکت‌ها ولی در شاخص قیمت، تنها قیمت سهام شرکت‌ها لحاظ می‌شود. شباهت شاخص کل با شاخص قیمت (وزنی-ارزشی) در این است که در هر دو شاخص، سهام شرکت‌های بزرگ تاثیر و وزن بیشتری روی آن شاخص می‌گذارند یعنی شرکت‌های شاخص ساز در تعیین سرنوشت این دو شاخص به شدت موثر هستند.
بازی قدیمی بورس و دلار
اگر به صورت تاریخی به روند بورس تهران نگاهی بیاندازیم، باید اعتراف کرد که عمده ابرجهش‌های بازار سهام طی سالیان گذشته، از محل جهش‌های ارزی رخ داده و بازار سرمایه همواره یک چشم خود را به قیمت دلار دوخته است. دلیل این موضوع نیز به ماهیت اقتصاد کشور باز می‌گردد که سال‌هاست نرخ دلار به عنوان اهرم تورمی کشور تبدیل شده و هرگونه تغییر در آن، انتظارات تورمی را با خود همراه می‌کند. این بازی قدیمی اما در طول یک سال گذشته نوسانات زیادی با خود به همراه داشت و حتی در بازه‌ای شاهد واگرایی بورس و دلار از یکدیگر بودیم که ریشه در افزایش خوش‌بینی به احتمال احیای برجام و بازگشایی‌های اقتصادی داشت که دلار را در روندی نزولی قرار داد و بورس را بر ریل صعودی به حرکت درآورد.
طی دو ماه گذشته اما شرایط بار دیگر به روال سابق بازگشت. کاهش امیدها به احتمال احیای برجام، افزایش تنش‌های سیاسی، اعتراضات داخلی و... همگی دست به دست یکدیگر دادند تا اسکناس آمریکایی بار دیگر برای اقتصاد کشور شاخ و شانه کشی کند و تنها طی دو ماه، شاهد افزایش نزدیک به ۳۵ درصدی نرخ دلار در بازار آزاد باشیم. این اتفاق با خود موجی از انتظارات تورمی را به همراه آورد و تمامی بازارها را با خود به توفان ایجاد شده برد. در میان بازارها اما قدرت‌های یکسانی را شاهد نبودیم. در برهه‌هایی از زمان بازار طلا برنده روزانه و هتفگی بازدهی‌ها بود و این اواخر نیز بازار خودرو با تب و تاب بسیار بالایی همراه شد. بورس تهران نیز البته مسیری صعودی را در پیش گرفت اما هیچگاه نتوانست به صدر این لیست برسد و به نوعی می‌توان گفت که نسبت به بازارهای دیگر به خصوص خود دلار، از شتاب صعود ایجاد شده، جا ماند. البته در هفته ابتدایی زمستان، بخشی از این جاماندگی با ثبت یک بازدهی بیش از ۱۰ درصدی جبران شد اما رخدادهای چند روز گذشته بار دیگر شرایط سختی را برای بورس تهران رقم زده است.
بازگشت به یک دهه قبل
اگر به نمودار شاخص دلاری بورس تهران نگاهی بیاندازیم که از تقسیم شاخص قیمت بر نرخ دلار بازار آزاد به دست می‌آید، خط میانگینی حوالی ۰.۹ واحد قرار دارد که بورس تهران اکنون پس از نزدیک به ۸ سال، بار دیگر به آن بازگشته است. طی سال ۹۶ تا ۹۸ که اقتصاد کشور با جهش ارزی شدیدی به واسطه خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها مواجه شد، این شاخص روند نزولی قدرتمندی را شروع کرد در کف خود به حوالی ۰.۲۹ واحد نیز رسید اما از اواسط سال ۹۸ و همچنین سال ۹۹ که بورس تهران رالی صعودی قدرتمندی را استارت زد، این شاخص تغییر جهت داد و در اوج خود نیز توانست اعداد بیش از ۲.۵ واحد را لمس کند که به نوعی نشان از حباب بازار سهام داشت.
پس از ریزش تاریخی بورس در مرداد ماه سال ۹۹ و در حالی که طی همین مدت دلار رشد قابل توجهی را رقم زد، شاخص دلاری بورس، بر ریل نزولی سوار شد و اکنون پس از گذشت ۳ سال (از اواخر ۹۸) بار دیگر به محدوده‌ای رسیده است که در گذشته طی سال‌های ۹۳ و ۹۴، اغلب حول آن نوسان می‌کرد. حال باید دید با اتفاقات چند ماه اخیر و سطوح جدیدی که انتظارات تورمی ایجاد کرده‌اند، در کنار چشم‌اندازی که از سیاست‌های پولی رئیس جدید بانک مرکزی عنوان می‌شود، بورس تهران قرار است از این مرز مهم به سمت کدام مقصد حرکت کند.
تبادل نظر