فردای اقتصاد: قیمت دلار امروز با رسیدن به ۴۷ هزار تومان، سقف تاریخی خود را جابه‌جا کرد. این رشد قیمتی در حالی رقم خورد که در روزهای نخست هفته محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی از کنترل قیمت دلار در بازار سخن گفته بود. با این حال بازار ارز در حال نمود انتظارات تورمی است.
بازار ارز به عنوان بازار هوشمند همیشه سریع‌تر از دیگر بازارها به خبرهای و ریسک‌های اقتصادی واکنش نشان می‌دهد. امروز رئیس کمیسیون اروپا گفت این کمیسیون به اتحادیه اروپا پیشنهاد خواهد کرد برای اولین بار دست اندرکاران اقتصادی ایرانی مرتبط با کمک به روسیه در جنگ اوکراین را هدف تحریم قرار دهد.
در سوی دیگر بازار ارز، شاهد رکوردشکنی دیگری نیز هستیم. نرخ این ارز در صرافی‌ها ملی نیز امروز رشد محسوسی داشت و به ۴۵ هزار و ۳۲ تومان رسید که نشان از افزایش ۳.۶۶ درصدی اسکناس مذکور در مقایسه با روز قبلی دارد.
نرخ ارز از پنج‌شنبه گذشته که با مرز ۴۵ هزار تومان درگیر بود و حول و حوش این مرز نوسان می‌کرد، این بار با سرعت بیشتری در حال عبور از کانال‌های قیمتی جدید است. به طوری که دلار طی سه روز گذشته مجموعا ۲.۷ درصد افزایش قیمت داشته است.
تلاش ناکام بازارساز با راهکارهای موقتی
در مورد دلایل رکوردشکنی دلار، کارشناسان به چشم‌انداز مخدوش سیاسی اقتصادی کشور و سیگنال جدید فرزین به بازار ارز اشاره می‌کنند. از یک سو چشم‌اندازی برای احیای شرایط اقتصادی کشور در کوتاه‌مدت دیده نمی‌شود و از طرف دیگر، رئیس کل بانک مرکزی اخیرا با حضور در صدا و سیما به جریانی اشاره کرد که تلاش می‌کند قیمت‌های بالایی را در بازار ایجاد کند. او از مردم خواست به آنها توجه نکنند. فرزین پیش از این به نرخ‌سازی و حضور مستقیم بانک مرکزی در بازار ارز اشاره کرده بود. این در حالی است که سقف‌شکنی دلار به گونه‌ای ادامه یابد که دیگر خبردرمانی و تاکید بر اقدامات کارآمد حتی به طور مقطعی هم نمی‌تواند از تلاطمات بازار ارز کم کند.
شکاف نیما و فردوسی ۶۴ درصد شد
امروز بنا بر گفته‌های رییس کل بانک مرکزی اعلام شد از تاریخ ۱۰ دی ماه سال ۱۴۰۱، بالغ بر ۶.۵ میلیارد دلار به منظور واردات کالاهای اساسی، دارو و اقلام بهداشتی و مواد اولیه کارخانجات در سامانه نیما عرضه شده و در اختیار واردکنندگان قرار گرفته است. حدود ۲ میلیارد دلار از مبلغ مذکور بابت واردات کالاهای اساسی مانند گندم، برنج و نهاده‌های دامی اعم از ذرت، کنجاله، جو و بذر و ... پرداخت شده است. ضمناً برای واردات اقلام زیرمجموعه وزارت بهداشت شامل دارو، مواد اولیه تولید دارو، واکسن، شیر خشک و سایر موارد ضروری مشابه نیز میزان ۵۰۰ میلیون دلار تامین و پرداخت شده است. همچنین برای واردات مواد اولیه مورد احتیاج تولیدات کارخانجات تحت صنایع مختلف کشور مانند الیاف، پشم، کائوچو و مواد اولیه تولید لاستیک، ماشین‌آلات و تجهیزات تولید نیز بیش از ۴ میلیارد دلار تامین و انتقال یافته است.
قیمت دلار نیمایی پس از روی کار آمدن رئیس جدید بانک مرکزی در سطح ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان فریز شد تا با توجه به نرخ ۴۷ هزار تومانی دلار آزاد در روز جاری، شکاف بین این دو نرخ به ۶۴ درصد افزایش پیدا کند.
قیمت دلار چگونه کنترل می‌شود؟
تقریبا می توان اذعان داشت تمام کارشناسان بر این باورند که بدون تحول چشمگیری که امکان کاهش انتظارات تورمی را داشته باشد، کنترل قیمت دلار برای بانک مرکزی کاری دشوار و پرهزینه خواهد بود که در نهایت نیز پایدار نمی‌ماند. چرا که با توجه به وضعیت نامناسب تجارت خارجی ایران، بانک مرکزی توان پافشاری بر سیاست‌های دستوری را ندارد. علاوه بر این، پایین نگه داشتن دستوری نرخ ارز می‌تواند با فراهم کردن زمینه خروج سرمایه از کشور، ریسک افزایش شدیدتر قیمت‌ها در آینده را افزایش دهد.
آنچه ناگفته پیداست روند ارز، عوامل فاندامنتالی دارد که به نظر می‌رسد تا تغییر نکند، هیچ سیاستی جواب نخواهد داد. هر چند برخی از نوسانات کوتاه‌مدت را می‌توان با تاکتیک‌های مختلفی کنترل کرد اما در ایران به دلایل مختلف، بسیاری از راهکارها حتی در کوتاه‌مدت نیز جواب نداده است.
به طور کلی سه اشکال جدی به سیاست‌های به‌کار گرفته در حوزه کنترل ارزی طی سال‌ها و دهه‌های اخیر وارد است که مهمترین این ایرادات این است که سیاستگذار باور دارد اگر نرخ ارز را با اقدامات دستوری در قیمت پایینی تثبیت کند، عرضه کنندگان ارز در این شرایط افزایش خواهند یافت. این در حالی است که قیمت تعیین کننده تقاضا است نه اینکه همواره یک تقاضای ثابت وجود داشته باشد.
دومین اشکال را می‌توان «به رسمیت نشناختن بازار آزاد ارز» برشمرد. در چنین شرایطی به رغم اینکه ارز در سطوح بالای قیمتی مورد معامله قرار می‌گیرد، سیاستگذار با اصرار و با اعتنا به سلیقه شخصی، نرخی دلخواه را به عنوان نرخ رسمی برمیشمارد و توجهی به نرخ‌هایی که بر مبنای آن ارزها معامله می‌شوند، ندارد.
اما شاید جدی‌ترین اشتباه سیاستگذار، دنبال کردن بازار برای کنترل قیمت‌هاست. شاید بتوان این موضوع را با یک مثال ساده بهتر توضیح داد. در حال حاضر «راه جایگزین برای «مهار ارز» همان راهی است که پنجاه سال است مرتبا تکرار و به شکست منجر شده است؛ یعنی همان به‌دنبال تک‌تک قیمت‌ها دویدن. تصور کنید اسب سرکشی را که رم کرده و برای مهار آن به جای سبقت گرفتن از این اسب سرکش و گرفتن افسار آن، دم اسب را بگیریم. نتیجه آنکه ما نیز به دنبال اسب به سمت جلو کشیده می‌شویم بدون آنکه مهار شود.
در این خصوص بخوانید: قیمت دلار چگونه مهار می‌شود؟
تبادل نظر