بورس ترکیه به مدار بازگشت

فردای اقتصاد: روز ۶ فوریه سال ۲۰۲۳ برای ترکیه و همچنین جهانیان با شوک عظیمی همراه بود. روزی که دو زلزله ۷.۵ و ۷.۸ ریشتری جنوب ترکیه را به لرزه درآورد و علاوه بر این کشور، در سوریه نیز تلفات زیادی را به جای گذاشت به طوری که تاکنون آمارها از مرگ بیش از ۴۰ هزار نفر خبر می‌دهند. این موضوع در همان روز ابتدایی باعث ریزش عظیمی در بورس ترکیه شد و نماگرهای این بازار کاهش شدیدی را طی دو روز تجربه کردند و نزدیک به ۹ درصد از ارتفاع و ۳.۹ میلیارد دلار از ارزش خود را را از دست دادند. این موضوع باعث شد تا سیاستگذاران برای جلوگیری از زیان‌های بیشتر، بورس این کشور را به مدت یک هفته تعطیل کنند.

در همین راستا، سیاستگذاران ترکیه‌ای طی این چند روز تدابیری را اندیشیدند تا بتواند زیان وارد شده در بازار سهام را جبران کند. این موضوع باعث شد که شاخص بورس استانبول پس از تعطیلی ۷ روزه خود، در بازگشایی امروز با افزایش نزدیک به ۱۰ درصدی همراه شود. از آنجا که بورس استانبول دامنه نوسان روزانه ۱۰ درصدی دارد، افزایش ۱۰ درصدی شاخص، نشان از صف خرید شدن اکثریت نمادهای حاضر در این بازار دارد.

شاخص سهام ترکیه پس از پنج روز تعطیلی ناشی از زلزله و زیان های شدید هفته گذشته در روز چهارشنبه تقریبا ۱۰ درصد افزایش یافت، زیرا به نظر می رسید اقدامات دولت برای تقویت سهام موثر باشد، اما تحلیلگران هشدار دادند که احساسات شکننده است و لیر به پایین‌ترین حد خود رسید.

واکنش سریع سیاستگذاران

مقامات ترکیه روز سه‌شنبه مجموعه‌ای از مقررات را برای حمایت از بازارهای سهام این کشور پیش از بازگشایی روز چهارشنبه صادر کردند. این اقدام و واکنش سریع موجب این شد تا بورس استانبول خیلی سریع خود را از مهلکه ایجاد شده نجات دهد. بدیهی است که اگر سیاستگذاران در این موضوع منفعل می‌ماندند و اقدامی انجام نمی‌دادند، احتمالا پس از چنین فاجعه عظیمی بورس ترکیه روزهای بسیار سختی را دنبال می‌کرد.

مقامات ترکیه مقررات جدیدی از جمله اقداماتی را برای تشویق برنامه‌های بازخرید سهام شرکت و افزایش تخصیص اجباری صندوق بازنشستگی برای سهام اعمال کردند. روز گذشته، مالیات مقطوع بر برنامه‌های بازخرید سهام از ۱۵ درصدی که تا قبل از این موضوع وجود داشت، به صفر کاهش یافت تا شرکت‌ها را به بازخرید سهام تشویق کند و به نوبه خود ارزش بازار خود را در بورس تثبیت کنند. در اقدامی دیگر، دستور تصمیم مجمع عمومی برای بازخرید سهام نیز لغو شد و به شرکت‌های بورسی اجازه داد برنامه‌های بازخرید سهام را فقط با تصمیم هیئت مدیره آغاز کنند. براساس آمار منتشر شده، چندین شرکت بورسی، از جمله شرکت هواپیمایی ترکیش (Turkish airline)، Isbank، Halkbank  و Vakifbank از روز سه‌شنبه برنامه بازخرید سهام را به ارزش ۱۶ میلیارد لیره اعلام کرده‌اند.

بر اساس قانون جدید دیگری، مقامات تخصیص اجباری سهام در بخشی از طرح بازنشستگی تحت حمایت دولت را از ۱۰ درصد به ۳۰ درصد افزایش دادند که به گفته تحلیلگران اجازه می‌دهد حدود ۸ تا ۹ میلیارد لیره به بورس سرازیر شود. بورس استانبول روز سه‌شنبه اعلام کرد که لغو سفارش، کاهش قیمت و مقدار سفارش در زمان بازگشایی مجاز نخواهد بود.

حمایت‌های بیشتری در راه است؟

به گفته Tunc Satiroglu، استراتژیست و موسس شرکت مشاوره مالی Kanal Finans، هنوز ممکن است اقدامات اضافی برای ثبات بورس ترکیه نیاز باشد. بورس استانبول معاملات چهارشنبه گذشته را در پاسخ به اعتراض سرمایه‌گذاران در مورد ضررهای گسترده لغو کرد. این لغو به دنبال چندین واکنش در سراسر بازار در دو روز معاملاتی پس از زلزله بود که نتوانست جلوی ریزش را بگیرد.

از سمتی بانک مرکزی ترکیه روز چهارشنبه اعلام کرد که در اقدامی با هدف متعادل کردن فروش اوراق قرضه دولتی توسط صندوق‌های بازنشستگی که اکنون تخصیص سهام را افزایش می‌دهد، تا سقف ۸ میلیارد لیر (۱۵۹ میلیون دلار) اوراق قرضه دولتی و صکوک خریداری خواهد کرد.

حال باید دید که آیا اقدامات اخیر در حمایت از بورس استانبول می‌تواند به ثبات دائمی منتج شود یا صرفا یک درمان موقتی است. با این حال اما چیزی که به وضوح خودنمایی می‌کند، واکنش سریع و کارسازی است که سیاستگذاران ترکیه‌ای به این موضوع داشته‌اند. به طور کلی در بروز چنین رویدادهای ناگهانی و بحران‌هایی که کنترل آن‌ها از دسترس خارج است،‌ دولت‌ها و سازمان بورس کشورها اقداماتی از جمله حمایت‌های مالی، توقف‌های ساعتی و روزانه و ... را برای جلوگیری از وارد شدن زیان‌های سنگین به سهامداران در دستور کار قرار می‌دهند. طی یک سال گذشته علاوه بر بورس ترکیه، چنین اقدامی در بورس روسیه نیز در زمان شروع جنگ صورت گرفت هر چند که تا این حد بزرگ نبود. با این حال بورس تهران نیز طی دو سال و نیم گذشته بازار سهام شاهد سقوط نسبتا سنگینی بود و با وجود نوسانات مقطعی، همچنان به روزهای متعادل خود بازنگشته است اما دلیل این ریزش کاملا متفاوت از چیزی بود که در ترکیه یا روسیه رخ داد و انتظار برای حمایت‌های مالی بزرگ یا توقف معاملات در زمان کاهش قیمت‌های سهام در شرایطی همچون بورس تهران، شاید امری نادرست و مقایسه‌ای غلط قلمداد شود.