بانک توسعه اوراسیا (EDB)، اخیرا اعلام کرد که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی متقابل در کشورهای مشترک‌المنافع (CIS) تا اواسط سال ۲۰۲۲ بــه ۶. ۴۴ میلیارد دلار رسید.
بر اساس گزارش پایش تحولات تجارت جهانی مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، حدود ۸۰درصد از این حجم، به سرمایه‌گذاران روسی اختصاص دارد؛ قزاقستان با سرمایه‌گذاری ۸ .۱۰ میلیارد دلار، ۳ .۲۴ درصد از کل سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کرده است. هرچند که کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در قالب فعلی، شامل ارمنستان، جمهوری آذربایجان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان است، اما در اهداف گزارش EDB، گرجستان نیز گنجانده شده است.
در سال ۲۰۲۲، سرمایه‌گذاری متقابل کشورهای مستقل مشترک‌المنافع با چین، ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس در حال افزایش بوده که حاکی از توسعه روابط سرمایه‌گذاری و همکاری‌های تجاری و اقتصادی بین آسیای مرکزی، آسیای شرقی و کشورهای حاشیه خلیج فارس است. بر اساس تحلیل EDB، اولین دوره رشد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی متقابل در کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در سـال‌های ۲۰۰۸ تـا ۲۰۱۲ بود که حجم این سرمایه‌گذاری‌ها از ۸. ۳۵ میلیـارد دلار به ۸ .۵۴ میلیارد دلار افزایش یافت.
دومین دوره قابل توجه رشد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی متقابل، مربوط به سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ می‌شود که از ۴ .۳۶ میلیارد دلار به ۹ .۴۴ میلیارد دلار رسید. اما حجم سرمایه‌گذاری‌ها تا پایان سال ۲۰۲۱، با اندکی کاهش، به ۳ .۴۴ میلیارد دلار رسید؛ هر چند که در اواسط سال ۲۰۲۲، مجددا به ۶ .۴۴ میلیارد دلار افزایش یافت. به طور کلی، این ارقام نشان‌دهنده ثبات سرمایه‌گذاری منطقه‌ای است.
بر اساس داده‌های EDB، روسیه همچنان بزرگترین سرمایه‌گذار در منطقه CIS است و تا اواسط سـال ۲۰۲۲، معادل ۲. ۷۹ درصد از سرمایه‌گذاری‌های متقابل کشورهای مستقل مشترک المنافع، به روسیه اختصاص داشت و در رتبه دوم، قزاقستان بـا ۵. ۹ درصد و جمهوری آذربایجان با ۴ .۸ درصد، در رتبه سوم قرار دارند.
قزاقستان، پیشروترین کشور در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی متقابل در کشورهای مستقل مشترک‌المنافع است. بر اساس نتایج نیمه اول سال ۲۰۲۲، سـهم قزاقستان در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی متقابل، ۳ .۲۴ درصد بوده است. جمهوری آذربایجان یک سرمایه‌گذار فعال در منطقه است. حجم سرمایه‌گذاری خارجی صادر شده از جمهوری آذربایجان، ۷. ۶درصد از تولید ناخالص داخلی آن است؛ در حالیکه این رقم برای روسیه، ۲درصد از تولید ناخالص داخلی است؛ امری که حاکی از افزایش پتانسیل سرمایه‌گذاری شرکت‌های آذربایجانی و گسترش آنها در بازارهای سایر کشورهای CIS است. پس از آنها ازبکستان با ۱ .۲۰ درصد و بلاروس با ۶ .۱۲ درصد قرار دارند. در این میان، ازبکستان بیشترین حرکت صعودی از ۷ .۱۱ درصد به ۱. ۲۰ درصد را در زمینه بهبود فضای سرمایه‌گذاری دارد.
اوکراین که عملا در سال ۲۰۱۴ از زمره کشورهای مستقل مشترک‌المنافع خارج شد، با کاهش سه برابری سرمایه‌گذاری متقابل کشورهای مستقل مشترک‌المنافع از ۱۲ درصد به ۴ درصد مواجه شده است؛ به نحویکه در اوایل سال ۲۰۲۱، پیش از تهاجم روسیه، اوکراین با رشد تولید ناخالص داخلی و درآمد سرانه کمتر از بلاروس و با جمعیتی چهار برابر بیشتر، به فقیرترین کشور اروپای شرقی تبدیل شد.
علاوه بـر قزاقستان که تا اواسط سال ۲۰۲۲ میلادی، ۵۳ درصد از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی روسیه در منطقه اوراسیا و ۳۰ درصد از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی روسیه در کشورهای مستقل مشترک‌المنافع را به خود اختصاص داده بود، سرمایه‌گذاران روسی، سرمایه‌گذاری‌ها در ازبکستان و جمهوری آذربایجان را به شدت افزایش دادند. در واقع، از سال ۲۰۱۸، سرمایه‌گذاری روسیه در ازبکستان ۱ .۲ برابر و در آذربایجان ۷ .۱ برابر افزایش یافته است.
لوک اویل روسیه، بزرگترین سرمایه‌گذار در منطقه است که حضور خود را در پروژه نفت و گاز شاه دنیز آذربایجـان دوچندان کرده است. شرکت‌های روسی لوک اویل و گازپروم (به همراه گازپروم نفـت) بیش از ۴۰ درصد از کل حجم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشورهای مستقل مشترک‌المنافع را انجام داده‌اند. مجموع حجم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایران در کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در سال ۲۰۲۲، به ۸ .۱ میلیارد دلار رسید که عمده آن در آذربایجان صورت پذیرفت.
علاوه بر آذربایجان، ایران همچنین در ارمنستان، بـلاروس، قزاقستان، روسیه و خارج از EAEU در تاجیکستان سرمایه‌گذاری انجام می‌دهد. هر چند که متقابا ســرمایه‌گذاری‌های کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در ایران هنوز اندک است. از سوی دیگر، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بیشتر دریافت‌کننده سـرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از کشـورهای مستقل مشترک‌المنافع و عمدتا روسیه، هستند تا سـرمایه‌گذار در کشورهای این منطقه.
تبادل نظر