گفت‌وگو با: دکتر هاشم اورعی، استاد تمام دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران
میراث سده/ چگونه ۱۰۰ سال انرژی در ایران سوزانده شد؟
این گفت‌وگو در اسفند ۱۴۰۰ ضبط شده است
ایران طی تنها چند دهه از بزرگ‌ترین صادرکننده انرژی به بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی در جهان تبدیل شد. اتفاقی عجیب که دقیقا روند معکوس حرکت ایران در مسیر انرژی جهانی را نشان می‌دهد.
با نگاهی به تاریخچه انرژی در جهان درمی‌یابیم که جهان در مرحله گذر از انرژی به سر می‌برد و برخلاف تصور عمومی که هرچه جمعیت جهان افزوده می‌شود، مصرف انرژی هم مطابق تجربه تاریخی باید افزایش یابد، برخی پیش‌بینی‌ها حکایت از کاهش تقاضای انرژی در جهان دارند، اما چرا؟
گرمایش زمین سرنوشت انرژی را در سراسر جهان متأثر کرده و با اینکه قرار بود کشورها پایبند به تلاش برای نگهداشت گرمای زمین به زیر ۱.۵ درجه باشند(توافقی که در سال ۲۰۱۵ صورت گرفت)، اما شاهدیم که با گذشت کمتر از هفت سال، دمای زمین به ۱.۲ درجه افزایش یافته است.
دکتر هاشم اورعی، استاد تمام دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران در این برنامه میراث سده نگاهی داشته به وضعیت انرژی در ایران و جهان.
دکتر اورعی بررسی می‌کند که چرا در وضعیتی که با سرعت گرمایش زمین روبه‌رو هستیم، هند و چین، هیچ‌یک حاضر به امضای بیانیه اجلاس اخیر گلاسکو نشدند.
او همچنین در قسمت اول این برنامه، سه ویژگی مهم از وضعیت انرژی در ایران را عامل حرکت معکوس کشور در مسیر انرژی جهان دانست؛ ناپایداری و آشفتگی بخش انرژی در کشور، سبد انرژی ناکامل و همچنین سیاست انرژی نامنسجم و نامدون.
قسمت دوم
ظرفیت‌های ایران را اگر بخواهیم در حوزه انرژی برشمریم، شاید بی‌راه نباشد اگر بگوییم هم روی زمین، هم بالای زمین و هم زیرزمین، ایران با گستره‌ای از انرژی روبه‌روست که تنها اگر ذهن مدیریتی برای بهره‌گیری از آن وجود داشت، تا این اندازه درگیر بحران انرژی نبودیم.
دکتر هاشم اورعی، استاد تمام دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران در این برنامه میراث سده نگاهی داشته به وضعیت انرژی در ایران و جهان.
او با نگاهی به بهره‌گیری از انرژی خورشیدی در ایران می‌گوید: کل عملکرد منسوبه انرژی تجدیدپذیر ایران پس از دو دهه باوجود ظرفیت‌های شگرف در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، تنها ۹۵۰ مگاوات است. درحالی‌که ظرفیت منسوبه در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران ۸۵هزار مگاوات است. از نظر مهندسی، وقتی ایران پس از دو دهه، به زیر ۱۰۰۰ مگاوات در مقابل ۸۵هزار مگاوات نرسیده‌ای، یعنی عملکرد صفر.
رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران دو علت را برای عدم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در صنعت برق برمی‌شمرد: نخست، وزارت نیرو تبدیل به رقیب اصلی بخش خصوصی شده است و دوم، وزارت نیرو به هیچ قانونی پایبند نبوده است.
او هشدار می‌دهد که در چنین شرایطی بخش خصوصی واقعی برای سرمایه‌گذاری در صنعت برق، پا به میدان نمی‌گذارد.
دکتر اورعی همچنین در قسمت اول این برنامه، سه ویژگی مهم از وضعیت انرژی در ایران را عامل حرکت معکوس کشور در مسیر انرژی جهان دانست؛ ناپایداری و آشفتگی بخش انرژی در کشور، سبد انرژی ناکامل و همچنین سیاست انرژی نامنسجم و نامدون.
قسمت سوم
ایران باوجودی‌که در زمره بزرگ‌ترین ذخایر انرژی در جهان محسوب می‌شود، اما هنوز هم با چالش در این بخش روبه‌روست، اما مشکل اصلی کجاست؟
«معضل بزرگ انرژی در ایران در اقتصاد انرژی نهفته است.» این را دکتر هاشم اورعی، استاد تمام دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران در برنامه میراث سده می‌گوید.
او با بیان اینکه در هزینه تمام‌شده انرژی در ایران باید هزینه اجتماعی آن را نیز محاسبه کرد، می‌گوید: «باید در نظر بگیریم که اگر تولید انرژی در ایران، آلایندگی ایجاد کرد، باید در آینده هزینه‌ای نیز صرف شود تا آن آلایندگی برطرف شود که آن هزینه در هزینه تمام‌شده تولید انرژی محاسبه می‌شود، اما در ایران از این بخش نیز غافلیم.»
دکتر اورعی با انتقاد از آنکه هنوز هیچ داده مشخصی از برآورد هزینه تولید انرژی (با ذکر مثال برق) در کشور وجود ندارد، می‌افزاید: «براساس برآوردهای شخصی، این هزینه در تولید برق در هر کیلووات برق، حدود ۲هزار تومان است، اما متوسط قیمت هر کیلووات ساعت برق، ۱۰۰ تومان عرضه می‌شود؛ یعنی پنج‌درصد قیمت تمام‌شده.»
او هشدار می‌دهد که آنقدر پرداخت یارانه انرژی در ایران بالاست که تبدیل به نخستین پرداخت‌کننده یارانه انرژی در جهان شده‌ایم. چین با جمعیت میلیاردی در رتبه بعدی و عربستان سعودی در رتبه سوم قرار دارد.
دولت در ایران از میزان یارانه انرژی پرداختی به مردم آگاه است، اما به آن ادامه می‌دهد، اما چرا؟ اورعی علت را «باج سیاسی» به مردم می‌داند، زیرا در غیر این‌صورت دولت، مردم را از خود ناراضی می‌کند. البته او هشدار می‌دهد که حذف یارانه انرژی، یک تبصره دارد و آن چیزی نیست جز رقابتی کردن فضا که اکنون وجود ندارد.
او همچنین پرداخت یارانه به قشر ضعیف را وظیفه دولت‌ها می‌داند، اما هر آنچه جز آن است را رانت می‌نامد.
استاد تمام دانشگاه صنعتی شریف در بخش دیگری از صحبت‌هایش به تجمیع مالکیت، مدیریت و نظارت نزد دولت خرده کرده و تأکید می‌کند که از آنجاکه دولت ناتوان است، مردم جور ضعف مدیریتی دولت در هر سه بخش را می‌کشند.
قسمت چهارم
«ما حق نداریم ناامید شویم؛ ایران فرزند ماست و باید آن را بسازیم.» شاه‌کلید سخنان دکتر هاشم اورعی، استاد تمام دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران است. او با حضور در برنامه میراث سده به بررسی‌گذار انرژی و جایگاه ایران در جهان پرداخت.
دکتر اورعی در این برنامه به نقش‌گذار انرژی در تغییرات ژئوپلتیک، جایگاه همسایگان ایران در حوزه انرژی و تصمیم برای همکاری در تجارت انرژی ازسوی حکمرانان ایران پرداخت.
او در این برنامه تأکید کرد که هرچند ادامه این مسیر تا ۵۰ سال بعد با همین فرمان تاریک است، اما اگر مسیر را تغییر دهیم و همگام با جهان شویم و مدیران لایق و شایسته انتخاب کنیم، تنها پنج سال برای در مسیر توسعه قرار گرفتن فاصله داریم.
دکتر اورعی که ناامیدی برای اصلاح کشور را رد می‌کند، توصیه می‌کند که تاریخ و ظرفیت‌های ایران تا اندازه‌ای است که می‌توان و باید، برای ساختن ایران گام برداشت و ناامید نشد.