سرعت‌گیرهای رشد تجارت الکترونیک در ایران

فردای اقتصاد - مهم‌ترین چالش‌های توسعه تجارت الکترونیک در ایران در نشست تخصصی فردای اقتصاد با حضور متخصصان و کارشناسان و مدیران مورد بررسی قرار گرفت.

در حالی که ایران خیلی زودتر از کشورهای همسایه رشد جریان استارتاپی و به خصوص در زمینه تجارت الکترونیک را شاهد بود اما آمارها نشان‌گر سهم پایین خرده فروشی آنلاین نسبت به کل بازار خرده فروشی است. سهم خرده فروشی آنلاین ایران در حدود ۴ درصد است که فاصله معناداری با چین، بریتانیا، ترکیه و دیگر کشورها دارد. 

در همین حال آمارها نشان می‌دهد از ۴ درصد سهم خرده فروشی آنلاین ایران تنها نیمی از آن به بازیگران رسمی اختصاص دارد و نیم دیگر آن در اختیار بازار خاکستری و غیر شفاف قرار دارد. 

ممنوعیت واردات، رشد قاچاق، قطع سرمایه‌گذاری خارجی، مسدود شدن مسیرهای خروج استارتاپ‌ها به بورس و شرایط اقتصادی مهمترین دلایل عقب ماندگی ایران از جریان جهانی تجارت الکترونیک است. 

چرا سوق و ترندیول از دیجی‌کالا جلو زدند؟

علیرضا کلاهی رئیس کمیسیون صنایع  اتاق بازرگانی تهران در این برنامه گفت زمانی که آمازون شرکت سوق - بازیگر اول بازار تجارت الکترونیک امارات - را خرید، دیجی‌کالا بسیار بزرگتر از سوق بود و سرمایه‌گذاری و پهنای باند مدیریتی عظیمی را برای ایجاد یک سیستم لجستیک هم ایجاد کرده بود. اما الان سوق و ترندیول کجا هستند و دیجی‌کالا کجاست؟

به گفته کلاهی قطع روند سرمایه‌گذاری خارجی فقط ناشی از تحریم‌ نبود و تنش‌های بی موردی که در داخل ایجاد کردیم سرمایه گذاران را ترساند. این شرکتها فرصت ورود به بورس را پیدا نکردند و مثلا شرکتی چون دیجی‌کالا فرصت این را پیدا نکرد که مراکز پخش خود را در سراسر کشور و نه فقط تهران ایجاد کند.
به اعتقاد کلاهی دیجی‌کالا تا همین جا که ۲ درصد از سهم خرده فروشی آنلاین ایران را در اختیار دارد چقدر جلوی قاچاق و ورود کالای تقلبی را گرفته چون از روز نخست داشتن برگ سبز گمرکی را الزام کرد در حالی که در آن زمان این موضوع برای موبایل یا تبلت اصلا وجود نداشت. اگر ما در ابعاد ترکیه بودیم که اقتصاد آن پنج برابر ایران است آن موقع خلق ارزش صورت گرفته در اقتصاد به طور ملموس مشاهده می‌شد. 

کلاهی گفت: این افسوس دارد که امروز از فروش ترندیول ۱ میلیارد دلار آن به ایران است و حتی از بخش تجارت شبکه‌های اجتماعی هم ما شاهد واردات  از ترکیه و اروپا هستیم. ما واردات را ممنوع کردیم و تقاضا راه خودش را پیدا کرده و این به ضرر اقتصاد ملی است. 

تاثیر ممنوعیت واردات و قاچاق بر تجارت الکترونیک ایران

محمد فرجود مدیرعامل هلدینگ فناوری و نوآوری بانک تجارت در نشست فردای اقتصاد گفت: در اکوسیستم استارتاپی ما در ۱۵ سال گذشته زیر یک میلیارد دلار در آن سرمایه‌گذاری شده در حالی در سال ۲۰۲۱ فقط چند استارتاپ اصلی منطقه ۵-۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کردند. 

فرجود گفت: الان در حوزه پوشاک یک سوم فروش ترندیول ترکیه به مقصد ایران است و این خیلی اتفاق بدی است چراکه هم باعث ارزبری و آسیب‌دیدن تولیدکننده داخلی می شود و هم بازار غیر شفافی هم ایجاد کرده است. 

به گفته فرجود  به دلیل موانع قانونی واردات امروزه قاچاق سهم جدی از بازار خرده فروشی ما را دارد. حدود چهارمیلیارد دلار از بازار ۸ میلیارددلاری پوشاک قاچاق است همچنین در بازار آرایشی بهداشتی ۲.۵ میلیارد دلار از ۴ میلیارد یا لوازم خانگی ۲ میلیارد از ۶.۵ میلیارد قاچاق است. اینها قدرت بازار آفلاین را به تجارت الکترونیک گسترده تر کرده ضمن اینکه بازار رسمی تجارت الکترونیک ایران شفاف است و قاچاق نمی‌فروشد. 

فرجود معتقد است  ذاتا حوزه خرده فروشی ما خیلی متکثر است و بر اساس آمارها تعداد فروشگاه‌های ایران با یک چهارم جمعیت آمریکا از تعداد سوپرمارکت‌های  آمریکا بیشتر است این ریشه‌های فرهنگی داشته و دارد و  باعث شده که در مجموع عدد تجارت الکترونیک ما نسبتا به منطقه کمتر باشد.  

سرمایه‌گذاران خارجی فرصت‌های بهتری در همسایگی ما دارند

فرزین فردیس عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی نیز در این نشست گفت ظرفیت تولید سرمایه داخلی ما ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار است و از این جهت در بهترین حالت بین ۳۰ تا ۴۰ میلیارد دلار و حتی تا ۱۰۰ میلیارد دلار برای رشد ۸ درصدی اقتصادی که در برنامه‌های توسعه اشاره شده نیاز داریم. اما به رغم همه شعارها برای دعوت از سرمایه‌گذاران آنها را می ترسانیم هم سرمایه‌گذاران داخلی و هم خارجی. 

مدیرعامل سرآوا گفت دلیل اینکه سرمایه‌گذاری خارجی در ایران اتفاق نمی‌افتد این است که سرمایه‌گذار قبلی نتوانسته موفق شود. درگیری‌هایی در سطوح اقتصادی و سیاسی وجود دارد که سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند کشورهایی چون امارات، قطر و ترکیه را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنند و به دنبال ریسک‌های کار کردن با ایران نباشند. 

به اعتقاد فردیس رفتار گذشته ما منجر به یکسری رسوب نتایج دستاوردها در ذهن سرمایه‌گذاران شرقی و غربی شده و این لزوما ارتباطی با تحریم‌ها ندارد. الان می‌بینیم حتی چین که برنامه راهبردی با ایران امضا کرده در ترکیه و عربستان سرمایه‌گذاری می‌کند. 

فردیس گفت: امروزه رئیس جمهور ترکیه یا ولیعهد عربستان بخش عمده از برنامه کاری خود را به این اختصاص می‌دهند که سرمایه‌گذاران بزرگ دنیا را جذب کشور خودشان بکنند و حتی می‌بینیم رئیس‌جمهور ترکیه با ایلان ماسک جلسه می‌گذارد و تمام پروتکل‌های او را می‌پذیرد که تسلا در ترکیه کارخانه بعدی خود را احداث کند. 

تیزر این برنامه را می‌توانید در ویدیوی زیر ببینید: