سواد سرمایه‌گذاری / اثر شترمرغ

فردای اقتصاد: تا حالا شده با فردی مواجه شوید که چون رژیم غذایی مناسبی ندارد، از رفتن روی ترازو پرهیز می‌کند یا دانش‌آموزی که امتحان را داده اما از دیدن و بررسی پاسخنامه امتناع می‌کند یا مثلا چون اوضاع بازار سهام به هم خورده تمایلی ندارد که حساب کارگزاری خود را نگاه کند و مقدار زیانش را ببیند؟ انگار فرد نمی‌خواهد ببیند که اوضاع «چقدر بد» است. این واکنش‌ها در علوم رفتاری به اثر شترمرغ مشهور است.

اثر شترمرغ یک سوگیری شناختی است که نشان می‌دهد افراد چطور از اطلاعات منفی فرار می‌کنند. یعنی افراد دچار این سوگیری به جای مواجه شدن با موقعیت، مثل شترمرغ که در مواجهه با خطر سر خود را در شن فرو می‌کند، از مشکل فرار می‌کنند.

این پدیده در سرمایه‌گذاری یک الگوی خاص را سبب می‌شود؛ گروهی از سرمایه‌گذاران تمایل دارند پولشان را به سمت دارایی‌هایی ببرند که ریسک آنها گزارش نمی‌شود یا مخفی‌تر است.

قصه از یک سو به این برمی‌گردد که ما انسان‌ها عموما «ریسک‌گریز» هستیم و از «از دست دادن» متنفریم. پژوهش‌های متعددی نشان می‌دهد دردی که از دست دادن ۱۰۰ دلار دارد دو برابر لذت به دست آوردن ۱۰۰ دلار است.

عامل دوم به تمایل ما انسان‌ها به شنیدن اطلاعات خوب برمی‌گردد. ما بیشتر تمایل داریم پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه کنیم و انتظارات خوش‌بینانه داشته باشیم؛ عموما رویدادهای مثبت را بیشتر در ذهن نگه می‌داریم تا رویدادهای منفی را. این خوش‌بینی، سبب می‌شود تمایلی به دریافت اطلاعات منفی و پیش‌بینی‌های بدبینانه نداشته باشیم.

همچنین ما می‌خواهیم از خود شخصیتی قدرتمند به تصویر بکشیم؛ در نتیجه وقتی دنیای واقعی می‌خواهد چیز دیگری درباره تصمیمات و عملکرد ما بگوید، از شنیدن آن حذر می‌کنیم.

و در نهایت مساله به این برمی‌گردد که ما تمایلی به تغییر باورهایمان نداریم. پس وقتی یک تصمیم سرمایه‌گذاری می‌گیریم و بر خلاف انتظار ما، بازار منفی می‌شود، نسبت به پذیرش این مساله گارد می‌گیریم.

اما اثر شترمرغ چه اشکالی ایجاد می‌کند؟ مساله اصلی آن است که با بی‌خبری از آنچه در واقعیت رخ می‌دهد احتمالا نمی‌توانیم از یک مشکل خارج شویم. مثلا یک فرد دارای دیابت که از آزمایش دادن حذر می‌کند، احتمالا در مراحل حادتری به دنبال رفع مشکل خود می‌رود. یا سهامداری را فرض کنید که در دوران اوج بورس ۹۹ سهم خریده و از ترس دیدن زیانش برای چند ماه پرتفویش را چک نکرده؛ زمانی با واقعیت مواجه می‌شود که سرمایه‌اش یک‌سوم یا حتی کمتر شده است.

حالا شما بگویید؛ چقدر دچار مشکل شترمرغ می‌شوید و از شنیدن واقعیت در تصمیمات سرمایه‌گذاری خود فرار می‌کنید؟