فردای اقتصاد: عرضه خودرو در بورس کالا از امسال با دو هدف اصلی کلید خورد: ۱- با تعیین شدن قیمت در مکانیسم عرضه و تقاضا، مقدمه‌ای برای حذف قیمت‌گذاری دستوری خودرو باشد. ۲- واسطه‌ها و دلالانی که به افزایش قیمت خودرو دامن می‌زدند را حذف کند. در نتیجه هم خریدار خودرو را ارزان‌تر بخرد و هم تولیدکننده خودروی خود را با قیمت بیشتری بفروشد. در همین حال، به واسطه کم شدن ضرر تولیدکننده، تیراژ خودرو افزایش می‌یابد که می‌تواند با پاسخگویی به تقاضایی که اکنون مازاد بر عرضه است، به نفع مصرف‌کننده تمام شود.
در خصوص مورد نخست هنوز نمی‌توان پیش‌بینی کرد که چه زمان هدف نهایی یعنی آزادسازی قیمت خودرو اتفاق می‌افتد. اما وزارت صمت اخیرا اعلام کرد روش عرضه خودرو در سامانه یکپارچه فروش تا پایان امسال پایان خواهد یافت. بر این اساس، می‌توان برداشت کرد که تا پایان سال جاری به تدریج عموم خودروها وارد بورس کالا شوند. البته اگر بدقولی‌های متعدد سیاست‌گذار خودرویی را در نظر نگیریم. اما در خصوص هدف دوم عرضه خودرو در بورس هم‌اکنون نیز می‌توان نتیجه‌گیری هر چند اولیه و ابتدایی داشت. به راستی عرضه خودرو در بورس کالا آیا منجر به حذف دلالان و کاهش قیمت بازار شد؟
در نمودار بالا قیمت خودروهای بورسی‌شده را شاخص یا نرمال کرده‌ایم. یعنی برای مقایسه بهتر مبدا همه آن‌ها ۱۰۰ در نظر گرفته شده و هر واحد تغییر در شاخص قیمت این خودروها معادل یک درصد تغییر در قیمت این خودروهاست. در همین حال، قیمت دلار را نیز نرمال کرده و به همراه شاخص کل قیمت خودروی بورسان (شاخصی که تغییرات قیمت سبدی از خودروهای داخلی و چینی را اندازه‌گیری می‌کند) را هم برای قضاوت بهتر آورده‌ایم.
قیمت دیگنیتی با ورود به بورس ۱۵ درصد ریخت
همانطور که مشاهده می‌شود خودروی دیگنیتی شدیدترین افت قیمت را تجربه کرده است. این خودرو در بورس کالا تنها خودرویی بود که رقابت قابل توجهی برای آن در هر دو مرحله عرضه شکل گرفت. بخشی از این رقابت می‌تواند ناشی از اختلاف قابل توجه قیمت بازار با قیمت پایه تعیین شده برای عرضه در بورس باشد که برای دیگنیتی حدود ۴۰ درصد بود.
از هفته اول مرداد با اعلام خبر عرضه دیگنیتی در بورس کالا، قیمت آن وارد مسیر نزولی می‌شود و در روز عرضه افت شدید ۴۵ میلیون تومانی را نیز تجربه می‌کند. این روند نزولی طی روزهای بعد ادامه می‌یابد و قیمت دیگنیتی در حدود یک ماه نزدیک به ۱۵ درصد افت می‌کند.
اما در روزهای گذشته علیرغم انجام دومین مرحله عرضه، قیمت دیگنیتی در بازار آزاد صعودی بوده است. به طوری که طی یک هفته اخیر با افزایش ۲۵ میلیون تومانی به یک میلیارد و ۱۲۵ میلیون تومان رسیده است. به نظر می‌رسد رشد مجدد قیمت دلار با کمرنگ شدن امیدها به احیای برجام و همچنین نبودن اخباری از اجرایی شدن واردات خودرو موجب تحریک تقاضا برای این خودرو در بازار شده باشد.
ریزش محدودتر سایر خودروها
اما هایما و شاهین که قیمت پایه عرضه آن‌ها در بورس کالا به ترتیب تنها حدود ۲۳ و ۱۶ درصد ارزان‌تر از قیمت بازارشان در هنگام عرضه بود، چندان برای متقاضیان خودرو جذاب ظاهر نشدند. به همین سبب، میزان تقاضا برای آن‌ها کمتر از تعداد عرضه بود و قریب به اتفاق خودروها در قیمت پایه معامله شدند که با احتساب هزینه‌های جانبی برای خریدار مساوی با قیمت کارخانه می‌افتادند.
در همین حال شوک عرضه در بورس کالا بر قیمت بازار برای این خودروها هم محدودتر بود. هایما S7 پلاس از حدود یک هفته پیش از عرضه تا کنون، نزدیک به ۴ درصد افت داشته است.
در خصوص شاهین اما با توجه به آنکه عرضه آن به تازگی اتفاق افتاد شاید هنوز برای قضاوت در خصوص میزان افت قیمت آن زود باشد. هر چند در خصوص این خودروی ملی خبری از ریزشی که برای خودرویی همچون دیگنیتی اتفاق افتاد نبود.
جزییات ۴ مرحله فروش خودرو در بورس کالا
امسال به طور کلی چهار مرحله عرضه خودروهای سواری در بورس کالا انجام شد. این خودروها (شامل دیگنیتی و فیدلیتی گروه بهمن، هایما S7 پلاس ایران‌خودرو و شاهین سایپا) در بورس با قیمتی پایین‌تر از بازار آزاد به متقاضیان فروخته شدند. گاهی به قیمت کارخانه و گاهی رقمی بین قیمت کارخانه و بازار آزاد. این در حالی است که به جز نخستین مرحله عرضه دیگنیتی و فیدلیتی که تحویل آن‌ها ۲ ماهه بود، تحویل باقی خودروها یک ماهه بود.
البته نخستین عرضه خودرو در بورس مربوط به وانت کارا در اردیبهشت امسال بود. سپس پس از مدتی وقفه از اواخر مرداد خودروهای سواری راهی بورس کالا شدند که در ادامه مختصری از جزییات این عرضه‌ها را می‌خوانید:
مرحله اول - ۲۶ مرداد: ۶۰۰ دستگاه خودرو دیگنیتی و فیدلیتی در بورس کالا عرضه شدند.این خودروها به طور متوسط نزدیک به ۲۰۰ میلیون تومان معادل حدود ۱۴ درصد ارزان‌تر از بازار آزاد معامله شدند.
مرحله دوم - ۶ شهریور: شاهد عرضه ۴۸۱ دستگاه هایما S7، خودروی چینی مونتاژ شرکت ایران خودرو در بورس با موعد تحویل یک ماهه بودیم. اما به دلیل نبودن تقاضا در قیمت‌های بالاتر، تمام هایماهای مشکی عرضه شده در بورس کالا به قیمت پایه به فروش رسیدند. به عبارت دیگر، خریداران این خودرو را با قیمت کارخانه خریدند. هایمای سفید هم به طور میانگین تنها ۱.۵ درصد بالاتر از قیمت پایه فروخته شد.
مرحله سوم - ۲۲ شهریور: ۲۰۰ دستگاه خودروی شاهین سایپا با قیمت پایه هر خودرو ۳۰۴ میلیون تومان و تحویل یک ماهه در بازار فیزیکی بورس کالا برای عموم عرضه شد. اما برای این خودرو هم تنها ۴۳ تقاضا ثبت شد و به دلیل کمتر بودن تقاضا از عرضه، رقابتی شکل نگرفت. بنابراین، شاهین در قیمت پایه به ۳۹ متقاضی که در این قیمت سفارش گذاشته بودند تعلق گرفت. این به معنای فروش خودرو به قیمت کارخانه بود.
مرحله چهارم - ۳۱ شهریور: دیگنیتی برای دومین در بورس کالا به تعداد ۱۵۲ دستگاه به عرضه گذاشته شد. برای ۴ مدل مختلف عرضه شده این خودرو بین ۲۵ تا ۳۳ درصد رقابت شد. یعنی خریداران این خودروها را ۲۵ الی ۳۳ درصد گران‌تر از قیمت پایه خریدند. اما قیمت معاملات همچنان با احتساب ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده، حدود ۱۰ درصد ارزان‌تر از قیمت بازار این خودرو بود.
تبادل نظر