فردای اقتصاد: نرخ فروش دلار در بازار تهران امروز با افت ۲۰۰ تومانی به ۳۲۵۰۰ تومان رسید.
دلار چهار روز متوالی است که در هر مرحله ۲۰۰ تومان کاهش را تجربه می‌کند و به این ترتیب چهارمین افت آرام و تدریجی خود را پس از رسیدن به سقف تاریخی ۳۳۳۰۰ تومانی (در ۱۱ مهر) داشت.
افت قیمت دلار را اگر صرفا ناشی از افزایش عرضه توسط بازارساز ندانیم (که اتفاق جدیدی نیست و حداقل چند ماه است افزایش یافته است)، می‌توان آن را ناشی از کاهش مجدد بدبینی‌ها نسبت به احیای برجام و احتیاط خریداران دانست. بازار ارز به عنوان دماسنج سیاسی بازارها شناخته می‌شود و به خصوص بازیگران بزرگ آن در پیش بینی تحولات سیاسی سابقه نسبتا خوبی نشان داده‌اند. بر این اساس، عقب‌نشینی دلار از قله تاریخی می‌تواند ناشی از سیگنال‌های اخیر برجامی باشد.
دو پیش بینی برای آینده برجام
به عقیده کارشناسان، دو دسته پیش‌بینی در خصوص آینده برجام در شرایط فعلی وجود دارد. گروه اول یعنی طرفداران سناریوی اول معتقدند دستیابی به توافق از ابتدا نیز تقریبا ناممکن بود و حوادث اخیر در ایران نیز دو طرف را از رسیدن به این توافق دورتر کرده است. این افراد در روزهای گذشته به ویژه به اظهارات منفی اخیر سالیوان و کربی، مقامات شورای امنیت ملی آمریکا اشاره دارند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن سوم مهر درباره حوادث اخیر ایران مدعی شد که واشنگتن از حوادث سال ۸۸ و موضع اوباما در آن سال درباره ایران درس گرفته و به ادعای او آمریکا این بار در کنار مردم ایران خواهد بود. موضع تندتر را جان کربی ۱۳ مهر گرفت و ادعا کرد دیپلماسی در حال حاضر کارساز نیست.
از روند هفته‌های اخیر نرخ ارز می‌توان برداشت کرد که طرفداران سناریوی اول به نظر تعدد بیشتری داشته‌اند و به عبارت دیگر، شاید تعداد زیادی از فعالان بازارها به احیای برجام امید نداشته باشند. با این حال، به نظر می‌رسد در روزهای اخیر سیگنال‌های جدید برجامی از درجه بدبینی‌ها شاید کاسته باشد.
اما در سمت مقابل، طرفداران سناریوی دوم تاکید می‌کنند که آمریکا موضوعات چالش برانگیز با ایران از جمله موضوع هسته‌ای، مسائل منطقه‌ای، موشکی و آنچه واشنگتن آن را مسائل حقوق بشری می‌نامد، از یکدیگر تفکیک کرده است و آنان را مرتبط به هم نمی‌داند و همچنان برای احیای برجام خواهد کوشید. در همین راستا، علاوه بر آزادی سیامک و باقر نمازی، ایرانی-آمریکایی‌های زندانی در ایران و وعده آزادسازی قریب‌الوقوع ۷ میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران، می‌توان به اظهارات رابرت مالی، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا اشاره کرد که در ۸ مهر گفت: میان «حمایت از معترضان» و «تلاش برای احیای برجام» تناقضی وجود ندارد. همچنین کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی هم در سخنانی کاملا متناقض با ادعای قبلی خود گفت آمریکا می‌خواهد از راه‌های دیپلماتیک مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود.
در پیش بینی قیمت دلار و با توجه به اخبار برجامی هفته گذشته که البته در سایه اخبار ناآرامی‌ها قرار گرفتند و به آن‌ها چندان توجهی نشد، کارشناسان انتظار دارند تهران و واشنگتن از اواخر آبان به پای میز مذاکره بازگردند. البته به باور آن‌ها واشنگتن بی‌تردید فشارهای خود بر تهران در حوزه‌های دیگر را حفظ خواهد کرد و حتی افزایش خواهد داد. بنابراین، حتی اعمال تحریم‌های جدید از سوی برخی کشورها هم مانع جدی مقابل احیای برجام تلقی نخواهند شد.
شاید باور به همین موضوع است که احتیاط خریداران و افت قیمت دلار را در روزهای گذشته رقم زده است. هر چند تا اواخر آبان (زمان موردانتظار برای ازسرگیری مذاکرات وین) احتمال افزایش مجدد هیجانات در بازار ارز وجود خواهد داشت.
آیا بازارساز عرضه دلار را افزایش داده است؟
در خصوص فرضیه افزایش عرضه دلار هم می‌توان به اعطای اختیارات ارزی سران قوا به بانک مرکزی و ورود این بانک برای مدیریت بازار اشاره کرد که این مجوز در خرداد ماه به بازارساز ارزی داده شد. از آن زمان تا کنون بازارساز عرضه خود را افزایش داده است. حتی بانک مرکزی از اواخر شهریور تصمیم به انتشار روزانه آمار حجم عرضه و معاملات دلار در بازار توافقی و نیمایی گرفت که تصور می‌شود در جهت به رخ کشیدن توان مداخله خود بوده است.
ناگفته نماند بازار «توافقی» بازار رسمی معاملات «اسکناس» دلار است که از اواخر خرداد امسال راه‌اندازی شد و در آن صرافان ارز اسکناس صادرکنندگان را به نرخ توافقی از آن‌ها می‌خرند تا آن را در بازار تحت قالب «فروش ارز با کارت ملی» بفروشند. سامانه نیما نیز بازار رسمی معاملات حواله ارز محسوب می‌شود که تجار در آن به خرید و فروش می‌پردازند. طی هفته‌های اخیر متوسط حجم معاملات روزانه دلار در بازار توافقی حدود ۱۱ میلیون و در بازار ثانویه (نیما) ۱۴۰ میلیون دلار بوده است.
در همین حال، میانگین حجم عرضه دلار در بازار نیما طی هفته‌های اخیر روزانه حدود ۱۱۰۰ میلیون دلار بوده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل متوسط عرضه در نیما تنها ۲۳۰ میلیون دلار بود. به عبارتی عرضه در نیما نزدیک به ۵ برابر شده است.
تبادل نظر