محمد جلال در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به طرح مدیریت هوشمند یارانه آرد و نان، به نکات مهمی اشاره کرده بود که آنها را به صورت خلاصه می خوانید:
*فاز نخست این طرح در اواخر اردیبهشت در استان زنجان اجرا و پس از آنکه نتایج آن مشخص شد، ظرف مدت ۱۰۰ روز زیرساخت‌های آن در کشور به یک بلوغ قابل قبول رسید تا فرآیند فروش نان با ابزار جدیدی تحت عنوان کارتخوان هوشمند انجام شود.
* کارتخوان هوشمند اصلی‌ترین ابزار فروش نان است. در حال حاضر بیش از ۷۶ هزار نانوایی به این کارتخوان مجهز هستند که از این تعداد ۱۸ هزار کارتخوان (نانوایی) در روستاهای مختلف کشور موجود است. *بر این اساس روزانه ۹.۵ میلیون تراکنش خرید نان از طرف مصرف کنندگان ثبت می‌شود. درواقع هدف از فاز یک طرح، مشاهده پذیر کردن زنجیره گندم، آرد و نان بوده است.
* آرد یارانه‌ای توزیع شده بین نانوایان به صورت طبیعی سالانه ۲.۵ درصد رشد دارد. امسال به دلیل حذف ارز ترجیحی و افزایش قیمت در بازارهای موازی، انتظار می‌رفت مصرف نان در بین مردم افزایش یابد اما آمارها نشان می‌دهد که میزان مصرف آرد در هشت ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد نداشته و مصرف معادل سال گذشته بوده است. دلیل آن هم ایجاد شفافیت و مشاهده پذیری زنجیره افرادی بود که انگیزه سوء استفاده داشتند.
* علی‌رغم افزایش قیمت در سایر اقلام غذایی، در سال جاری افزایشی در حوزه قیمت نان نداشتیم. البته هنوز انحراف مصارف آرد وجود دارد که قرار است در فازهای آتی طرح به آن پرداخته شود. میزان انحراف نیز حدودا ۵۰۰۰ تن آرد در روز است.
*طی اجرای طرح مذکور ممکن است در برخی از نانوایی‌ها تخلف صورت گیرد، زیرا بعضا از الگویی مانند تراکنش‌های غیرواقعی استفاده می‌شود. البته تشخیص این تخلفات کار پیچیده‌ای نیست و در فاز بعدی طرح، رفتار متقلبانه به شدت کاهش خواهد یافت.
* از آنجا که در سال جاری پرداخت ارز ترجیحی هدفمند شد و قیمت برخی کالاهای اساسی افزایش پیدا کرد، دولت تصمیم گرفت قیمت نان که هر سال چند درصدی متناسب با تورم افزایش می‌یافت، امسال افزایش پیدا نکند، اما افزایش هزینه‌های نانوایان باید به نحوی جبران می‌شد؛ به همین دلیل دولت تصمیم گرفت امسال که قیمت نان را ثابت نگه داشته است، به نانوایان کمک هزینه پرداخت کند؛ به این شکل که در فاز اول طرح، در پایان هر روز به هر نانوا معادل ۱۵ درصد از فروش نان، کمک هزینه پرداخت می‌کند و این ۱۵ درصد در فاز دوم، به میزان چشمگیری افزایش خواهد یافت.
*کمک هزینه دولت به نانوایان بابت افزایش اجاره و دستمزدها پرداخت می‌شود، از ردیفی که سازمان برنامه و بودجه به آرد و نان اختصاص داده است جبران خواهد شد.
جزییات فاز دوم طرح
* فاز دوم متناسب سازی خرید آرد نانوا با عملکرد مردم است. دولت دو ملاحظه مهم دارد؛ اول اینکه در هیچ یک از فازهای این طرح قیمت نان آزاد نخواهد شد و دوم اینکه دولت هیچ برنامه‌ای برای سهمیه‌بندی نان ندارد؛ یعنی در واقع در اجرای این طرح قرار نیست برای مردم تغییری ایجاد شود. در واقع قرار است به جای اختصاص سهمیه به نانوا، از ظرفیت داده‌ای استفاده شود و هر نانوا بر مبنای عملکرد فروش خود از آرد یارانه‌ای بهره مند شود.
*در واقع هر میزان فروشی که در تراکنش یک نانوایی ثبت شود، مبنای خرید آرد نانوا در آینده می‌شود؛ بنابراین هیچ شخص ثالثی آرد را بین نانوایان سهمیه‌بندی نمی‌کند و فقط تلاش نانوا در عرضه نان، میزان دسترسی به آرد یارانه‌ای را تعیین خواهد کرد؛ بنابراین میزان رضایت مردم، بهره مندی نانوا از آرد یارانه‌ای و کمک هزینه دولت تاثیر دارد. البته میزان کمک هزینه نیز برای جبران افزایش هزینه‌های اجاره و دستمزد ترمیم خواهد شد.
* رضایت مردم در فاز دوم طرح در سرنوشت اقتصادی نانوا تاثیرگذار است. این فاز به زودی به صورت آزمایشی در یک استان اجرا خواهد شد تا نتایج آن مشخص و به سایر استان‌ها نیز منتقل شود.
* رویکرد در فاز دوم این است که سهمیه آرد برای نانوا برداشته شود و میزان عملکرد کارت خوان مبنای امکان خرید آرد نانوا قرار گیرد. این رفتار در بازه‌های ۱۰ روزه، ۱۵ روزه یا یک ماهه بررسی می‌شود و فردی که قصد عرضه خارج از شبکه آرد را داشته باشد از سهمیه آرد برخوردار نخواهد بود. فقط فروش نان به مردم و تحقق تراکنش خرید معیار عملکرد نانوا خواهد بود.
امکان استفاده از کارت نانوا فراهم می‌شود
*قرار است استفاده از کارت بانکی نانوا طی فرآیندی به نانوایان آموزش داده شود. براین اساس نانوایان یکی از کارت‌های بانکی خود را در کارت خوان ثبت می‌کنند و چنانچه مشتری به هر دلیلی کارت بانکی نداشته باشد، می‌تواند پول نقد خود را به نانوا دهد و نانوا تراکنش را با کارت خودش ثبت کند البته ممکن است در این فرآیند وسوسه سوءاستفاده وجود داشته باشد، اما از آنجایی که این فرآیند داده محور است، نانوایان باید متوجه باشند که رفتار آنها مدام تحلیل می‌شود و یک رفتار غیرعادی به راحتی قابل مشاهده است.
*دولت با ایده اولیه سهمیه‌بندی نان مخالفت کرد. در ابتدا برخی تحلیلگران براین باور بودند که کشور با کمبود آرد مواجه خواهد شد اما اجرای فاز اول طرح نشان داد علی‌رغم اینکه قیمت نان تغییر نیافت و محدودیت خرید اعمال نشد، میزان نانی که در کارت خوان هوشمند ثبت و آردی که توزیع می‌شود، نسبت به میزان آرد معادل نان مصرفی مردم ۱۵ درصد کمتر از آرد توزیع شده بین نانوایان است.
تبادل نظر